..... Người Nam .....

Biên giới Thổ Nhĩ Kỳ - Syria. - REUTERS/Murad Sezer

• Từ lâu nay, Thổ Nhĩ Kỳ được xem như là “xa lộ của quân thánh chiến”. Nhưng những tháng gần đây, chính quyền Ankara đã giảm bớt được số quân thánh chiến đi lại giữa nước này với Syria. Kể từ sau loạt khủng bố tại Paris, Thổ Nhĩ Kỳ quyết tâm cắt đứt “xa lộ” này.

• “Chúng tôi sẽ không cho phép Daech tiếp tục có mặt ngay tại biên giới của chúng tôi nữa. Quý vị hãy đợi xem trong những ngày tới”.

• “75% biên giới đã bị đóng cửa. Cùng với Thổ Nhĩ Kỳ, chúng tôi sẽ tiến hành chiến dịch để đóng 98 km đường biên giới còn lại”.

• “Chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ hoàn toàn biết rõ việc này.
  Họ đã để yên như thế vì nghĩ rằng việc này có thể sẽ làm cho kẻ thù số một của họ, ông Bachar Al-Assad, sụp đổ nhanh hơn nữa”.

• “việc đóng cửa biên giới đương nhiên sẽ khiến quân thánh chiến khó đi qua hơn, nhưng chắc chắn IS cũng sẽ có những phương cách khác, như là trà trộn vào dòng người tị nạn ”,
  theo như nhận định của một thành viên một tổ chức phi chính phủ Syria.

Cảnh kiểm soát ở một chốt biên giới Pháp Tây Ban Nha. Ảnh tháng 11/2015.
- AFP PHOTO / RAYMOND ROIG

• • Việc kẻ chủ mưu vụ tấn công Paris, Abdelhamid Abaaoud xâm nhập trở lại châu Âu, tổ chức khủng bố, bất chấp sự theo dõi kiểm soát của cả một hệ thống an ninh dày đặc đã khiến các chuyên gia và cơ quan chức năng châu Âu phải đặt câu hỏi :

    • Liệu một loạt biện pháp kiểm soát biên giới, vừa được châu Âu thông qua,
      có thể ngăn chặn những kẻ thánh chiến « chuyên nghiệp » xâm nhập vào các nước hành động khủng bố ?

• « Cần phải nói, với các biện pháp mới, dẫu là cần thiết, nhưng ta sẽ chỉ tóm được những kẻ ngù ngờ thôi ».

• thận trọng tránh dùng máy bay,
  làm nhiễu loạn hướng theo dõi bằng cách thay đổi đường đi liên tục,
  chọn các điểm nhập cảnh lỏng lẻo
  hay sử dụng các giấy tờ giả tinh vi,

• « các đối tượng hoạt động có tổ chức cần phương tiện hậu cần
  vẫn sẽ có cách để xâm nhập vào khu vực Schengen,
  ngay cả khi các nước trong khu vực này đóng cửa biên giới .... »

• những đối tượng bị truy nã vẫn sử dụng giấy tờ giả
  hoặc giấy tờ thật của một người khác có ngoại hình giống mình,
  hay thậm chí chúng có thể sử dụng giấy tờ thật mua của các giới chức chính quyền tham nhũng.

Các viên ma túy captagon do các lực lượng an ninh tịch thu được vào tháng 06/2010.
- AFP PHOTO/JOSEPH EID

• “Họ (tức là những kẻ khủng bố) đã đậu xe ngay trước mặt tôi vào lúc mà chỗ đậu xe không còn nhiều. Lúc đó tôi đã thấy là hành vi của họ rất quái lạ. Tài xe lái xe đã có vẻ rất vụng về, tựa như là anh ta chưa rành lái xe”.

• “Tôi đã ra gặp họ để bảo rằng họ đã đậu xe không đúng luật. Thế nhưng họ không thèm hạ kiếng xe, và đã nhìn tôi một cách dữ dằn. Nhìn họ giống như những thây ma biết đi, chẳng khác gì những người say ma túy”.

• « Cũng như các loại amphétamine khác, chất ma túy này dẫn đến việc
  • không biết mệt mỏi,
    cảnh giác cao hơn
    và làm mất đi sự đánh giá – jugement-.
    Nó tạo cảm giác cho người sử dụng là mình đầy uy lực, là ‘vua thế giới’ ».

Bộ trưởng Nội vụ Bỉ Jan Jambon (G) tới dự cuộc họp bất thường tại Bruxelles, 20/11/2015
- REUTERS/Eric Vidal

Những vụ tấn công khủng bố đẫm máu ở Paris ngày 13/11/2015, cho thấy rõ là các nước trong Liên Hiệp Châu Âu đã thiếu hợp tác chặt chẽ về chống khủng bố, đến mức mà kẻ được coi là đầu não các vụ tấn công tại Paris, Abdelhamid Abaaoud, đã có thể ung dung từ Syria quay trở về châu Âu, đi vào nước Pháp, mà không hề bị phát hiện, cho đến khi bị giết chết ngày 18/11. Cuộc điều tra về các vụ khủng bố ngày 13/11 càng tiến triển, người ta càng thấy rõ những lỗ hổng trong mạng lưới an ninh Châu Âu.

• Theo các chuyên gia, một trong những lý do có thể giải thích tình trạng này, đó là các cơ quan tình báo Châu Âu nay
  • đã không dùng nhiều phương tiện « con người »,
    mà chủ yếu dùng các phương tiện « kỹ thuật ».
  Trong những năm gần đây, các cơ quan tình báo Châu Âu thường sử dụng các biện pháp kiểm soát các liên lạc qua Internet hoặc qua điện thoại để theo dõi những kẻ theo xu hướng cực đoan hoặc đang chuyển theo xu hướng cực đoan, bởi vì họ thấy rằng những kẻ khủng bố tiềm tàng thường sử dụng các mạng xã hội và mạng Internet để liên lạc với nhau. Trong khi đó, để có thể ngăn chận các mưu toan khủng bố, không có gì hiệu quả hơn là đến điều tra tại chổ hoặc cài người vào các nhóm Hồi giáo cực đoan.
  
  Vấn đề là phương tiện « con người » rất là tốn kém cho các cơ quan tình báo Châu Âu, trong khi hiện nay nước nào cũng phải lo cắt giảm ngân sách Nhà nước. Nhưng từ sau loạt khủng bố ở Paris vào tháng Giêng năm nay, Pháp đã quyết định tuyển dụng thêm hơn 1000 nhân viên cho các cơ quan tình báo, nhưng phải đến cuối năm 2016 đầu 2017, các nhân viên này mới có thể bắt tay vào việc sau khi được đào tạo.
  
  Riêng về các vụ tấn công ở Paris thì nước Bỉ đã bị chỉ trích nặng nề vì phần lớn những kẻ khủng bố là công dân Bỉ, thế mà cơ quan tình báo của nước này đã không phát hiện được trước khi nhóm khủng bố sang Paris để hành động. Nhưng Thủ tướng Bỉ Charles Michel đã rất giận dữ bác bỏ những lời chỉ trích nhắm vào cơ quan tình báo nước ông.
• Vấn đề thứ hai đó là sự hợp tác giữa các quốc gia thành viên Liên Hiệp Châu Âu. Từ sau các vụ tấn công khủng bố ở Madrid năm 2004, các nước Châu Âu đúng là đã có tăng cường hợp tác, nhưng chủ yếu là hợp tác song phương, chứ không phải là trong khuôn khổ Châu Âu. Trở ngại chính của hợp tác đa phương Châu Âu đó là do nhiều nước không chịu từ bỏ chủ quyền quốc gia nên không muốn chia sẻ nhiều thông tin tình báo với các nước khác.
  
  Tại cuộc họp ở Bruxelles hôm nay Uỷ ban Châu Âu đã đề nghị thành lập một « Cơ quan tình báo Châu Âu », nhưng bộ trưởng Nội vụ Đức đã bác ngay đề nghị này. Trong khi đó, các chuyên gia cho rằng ít ra phải có một hệ thống mà trong đó mỗi quốc gia tự thu thập thông tin và để các thông tin đó vào một cơ sở dữ liệu, mà các nước khác có thể tham khảo được. Có như thế mới hành động nhanh chóng và hiệu quả hơn hiện nay.
• Vấn đề thứ ba cũng gay go không kém đó là không gian Schengen. Trong một khu vực mà mọi người được tự do đi lại như vậy, làm sao có thể kiểm soát được những người bị tình nghi khủng bố ? Các bộ trưởng Châu Âu hôm nay đã quyết định tăng cường kiểm soát biên giới bên ngoài Liên Hiệp Châu Âu, ngay cả đối với các công dân Châu Âu.

Cảnh sát đứng gác chung quanh trụ sở Tổng nha Phản gián Pháp ở Levallois, gần Paris ngày 08/01/2015.
- AFP PHOTO / KENZO TRIBOUILLARD

Vụ khủng bố thảm khốc tại Paris cách đây hai tuần vẫn còn ám ảnh các báo Pháp số ra ngày 26/11/2015. Sau đợt tòa soạn báo trào phúng « Charlie Hebdo » bị tấn công hồi đầu năm nay và bất chấp các báo động trong những tháng gần đây, các cơ quan tình báo Pháp đã bất lực trong việc giám sát những tên khủng bố ngày 13/11/2015. Libération trên trang nhất bức xúc đặt câu hỏi : « Tình báo: Vì sao chúng ta để chúng lọt lưới ? ».

1. Thủng từ trong hệ thống
   
   Tờ báo dành ra bốn trang để điểm ra « Những mắc lưới thủng của ngành tình báo », mà theo nhật báo có đến tổng cộng 5 lỗ thủng. Thứ nhất, « Những mắc lưới thủng ngay trong hệ thống ». Đây chính là hệ quả của việc sáp nhập hai cơ quan giám sát :
   • Nha An ninh Quốc gia (Direction de la Sûreté de l’Etat-DST)
     và Tổng cục Tình báo (Renseignements généraux – RG)
     để thành lập Tổng nha Phản gián (Direction centrale du Renseignement intérieur – DCRI) năm 2008.
   
   
   Cựu Tổng thống Pháp lúc bấy giờ là ông Nicolas Sarkozy muốn chấm dứt sự trùng lắp và thiết lập một hệ thống theo dõi « FBI theo kiểu Pháp ». Hệ quả là sự sáp nhập đó đã làm tan rã những mắc lưới do RG thiết lập từ nhiều năm qua.
   
   Một chuyên gia phân tích lấy làm tiếc rằng :
   • « Tổng cục tình báo RG đã có nhiều mối liên hệ với người dân.
     Họ có nhiều mối giao tiếp khác nhau (các giáo sĩ, các chủ doanh nghiệp, nhân viên trợ giúp xã hội, láng giềng…)
     và họ có thể nói chi tiết đôi khi từng con phố một, từng tòa nhà một, nếu như có những vấn đề tồn tại ».
   
   
   Còn theo đánh giá của cựu nhân viên tình báo khác,
   • « Phá vỡ RG là một sai lầm chiến lược.
     • Cả một kho dữ liệu về thế hệ khủng bố tiềm tàng đã bị thất lạc,
       hồ sơ theo dõi bị hủy,
       các nhóm cảnh sát từng làm việc chặt chẽ với nhau cũng bị phân tán,
     và ngày nay chúng ta đang trả giá đắt cho sự việc đó ».
2. Hệ thống theo dõi lạc hậu
   
   Cánh tay thì cụt mà tầm với lại quá cao. Tầm mức các đối tượng theo dõi gần như vô số kể. Một nguồn tin chính phủ buộc phải thốt lên là :
   • « Ngày nay, chúng ta không chỉ
     • phải để mắt đến những tên trộm cướp cực đoan hóa,
       mà còn phải chú ý cả những tên điên có khả năng tấn công một căn cứ hải quân bằng dao,
       những cựu chiến binh thánh chiến thoắt ẩn thoắt hiện,
       những kẻ vừa ra tù,
       các em thiếu niên bị cô lập,
       và có thể kể từ giờ còn phải theo dõi cả người tị nạn nữa…
     Thật tình mà nói, điều đó đã vượt quá sức cho một Tổng nha phản gián duy nhất ».
   
   
   Trong bối cảnh đó, hệ thống theo dõi của Pháp vẫn còn quá mang đậm « một nền văn hóa được kiến tạo từ thời chiến tranh lạnh ». Đó chính là lỗ hổng thứ hai của ngành tình báo Pháp. Tiền thân của Tổng nha phản gián DGSI là DST chỉ chuyên chống gián điệp, chứ không phải là chống khủng bố.
   
   Giữa hai hình thức này có một sự khác biệt rõ nét :
   • Phản gián đòi hỏi nhiều thời gian, xử lý thông tin kiên nhẫn và có một văn hóa bí mật.
     Trong khi đó, chống khủng bố lại đòi hỏi xử lý nhanh và chia sẻ thông tin.
   DGSI của Pháp từ hơn 30 năm nay được nuôi dưỡng theo kiểu chiến tranh lạnh và bị ám ảnh bởi hình mẫu gián điệp Nga hay Iran.
3. Quá lệ thuộc vào công nghệ
   
   Lỗ hổng thứ ba đến từ « Cái bẫy của việc tất cả đều công nghệ hóa ».
   Cũng trong năm 2008, dưới thời Tổng thống Sarkozy, Pháp quyết định tiến hành cuộc đua công nghệ. Sách Trắng quốc phòng trong năm đó đã tăng chi tiêu cho đầu tư công nghệ trong ngân sách hàng năm của các cơ quan tình báo. Thế nhưng, việc giám sát hàng loạt các dữ liệu giao tiếp, đang dần thay thế cho việc thu thập thông tin từ nguồn nhân lực, đã tỏ ra kém hiệu quả.
   
   Về điểm này, ông Claude Moniquet, cựu nhân viên Tổng cục tình báo DGSE, có giải thích với nhật báo như sau : « Xin ngân sách cho một chiếc siêu máy tính còn dễ hơn là cho người làm tại địa bàn ». Nhưng ông Moniquet cũng không quên nhấn mạnh là : « Ngành tình báo đầu tiên hết là con người. Còn kỹ thuật chỉ là công cụ hỗ trợ ». Nhất là khi phải đối phó với những tên khủng bố không sử dụng các phương tiện giao tiếp điện tử, như Oussama Ben Laden là một ví dụ điển hình.
4. Thiếu một đội ngũ chuyên gia phân tích
   
   Quá dựa vào công nghệ nhưng lại « thiếu hẳn khả năng phân tích » là lỗ hổng thứ tư. Ngành tình báo Pháp hiện đang thiếu các chuyên gia có thể diễn giải và phân tích các thông tin thu thập được. Một lỗ hổng thường xuyên bị chỉ trích. « Họ cứ lẫn lộn giữa thu thập và phân tích ».
   
   Một cựu nhân viên an ninh cho biết :
   • « Tổng cục tình báo từng là một bộ phận rất tinh thông kỹ thuật phân tích,
     giờ lại trở thành một cơ quan kỹ thuật, nhưng có một năng lực phân tích kém cỏi.
     Trong khi đó, họ rất cần chuyên gia phân tích để hỗ trợ lẫn nhau ».
5. Châu Âu nói nhiều làm ít
   
   Lỗ hổng cuối cùng nhật báo điểm ra chính là « Tại Châu Âu : sự hỗ tương chỉ là tối thiểu ». Các nước thành viên trong Liên Hiệp Châu Âu (EU) đề ra rất nhiều biện pháp hợp tác, nhưng vẫn còn xa mới thực hiện được. Mặc dù là EU có cả Europol , trụ sở tại La Haye, nhưng Libération cho rằng vẫn còn xa cơ quan này mới thành « FBI của Châu Âu ».
   
   Bởi vì
   tình báo, cảnh sát, tư pháp và quốc phòng
   vẫn còn là chuyện nội bộ của từng nước thành viên.
   
   Cho đến giờ, việc chia sẻ các thông tin giữa các nước với nhau vẫn còn gặp khó khăn. Phải đợi đến tháng Giêng năm 2013 và nhất là sau vụ tấn công « Charlie » ở Paris đầu năm 2015, các nước thành viên mới bắt đầu trao đổi danh sách các nghi can theo dõi.

• Tổng thống Pháp đã tiếp Thủ tướng Anh David Cameron tại Paris,
• gặp đồng nhiệm Mỹ tại Washington,
• và hôm nay gặp đồng nhiệm Nga tại Matxcơva.

• Giữa một bên là liên quân gồm 65 nước do Hoa Kỳ dẫn đầu,
  trong đó có Pháp cũng như các nước vùng Vịnh và Thổ Nhĩ Kỳ.
  Một liên quân rộng lớn với những ưu tiên khác nhau, không có một chiến lược chung nào. Đặc biệt là Thổ Nhĩ Kỳ. Đây cũng là mắc xích yếu nhất trong liên minh.
  
  • Thổ Nhĩ Kỳ, nước láng giềng của Syria, là điểm trung chuyển của quân thánh chiến về nhân lực, tài chính và vũ khí. Nhưng trong cuộc chiến chống IS này, Ankara có hai mục tiêu rất rõ ràng :
    • kềm hãm sự đi lên của vùng tự trị Kurdistan ngay trước cửa nhà mình
      và hạ bệ ông Bachar al-Assad.
    
    Nhưng vì cũng cần đến căn cứ không quân tại Incirlik, Hoa Kỳ buộc phải dàn xếp với đồng minh Thổ, bằng cách giảm bớt việc giao vũ khí cho quân Kurdistan tại Syria.
    Trong khi đó, Paris lại rất muốn dựa vào đội quân này để tiến hành phản công vào Raqqa, thủ phủ quân thánh chiến tổ chức Nhà nước Hồi giáo tại Syria.
• Bên kia là liên quân Nga-Iran,
  kích cỡ tuy nhỏ hơn, nhưng quyết tâm hơn và có chiến lược rõ ràng hơn.
  Nga bằng mọi giá phải duy trì sự hiện diện của họ tại Syria. Do đó, Matxcơva quyết định
  • ủng hộ chế độ Damas
    và đè bẹp cùng lúc quân nổi dậy và quân thánh chiến IS.
  
  Le Monde lưu ý là ý định rõ ràng đó chưa chắc đảm bảo được một sự thành công
  • tại một đất nước Syria Hồi giáo phần đông theo hệ phái Sunni,
    và rất căm ghét gia tộc Assad thuộc hệ phái Alawite hiện đang cầm quyền.

• vừa muốn xích lại gần Nga, nên không còn đặt sự ra đi của Bachar như là một điều kiện tiên quyết nữa,
  vừa lại muốn củng cố liên minh với Hoa Kỳ. Thế nhưng Washington lại tỏ ra ngờ vực Matxcơva.