..... Người Nam .....

• Đạo Đức Kinh - Khảo Luận
  ____________________________
  
  
  
  Phi Lộ
  
  
  Bình giải Đạo đức kinh là một chuyện vừa dễ vừa khó.
  
  Dễ vì đã có vô số các nhà bình giải Đạo đức kinh Trung Hoa, Việt Nam và Âu Mỹ. Chỉ cần ít thì giờ là có thể soạn thảo được một pho sách cũng khả quan.
  • Ở Trung Quốc có những nhà bình giải nổi tiếng như:
    • Hà Thượng Công 河 上 公,
      Vương Bật 王 弼,
      Huỳnh Nguyên Cát 黃 元 吉, v.v.
    
    Ở Việt Nam cũng đã có mấy quyển Đạo đức kinh bình giải công phu của
    • Nghiêm Toản,
      Nguyễn Duy Cần, v.v.
    
    Ở Âu Mỹ cũng có rất nhiều sách bình dịch Đạo đức kinh. Ví dụ:
    • Le livre de la Voie et de la Vertu của Stanislas Julien (1842);
      Tao Tei king của linh mục Léon Wieger (1950);
      Le livre de la Voie et de la Vertu của J. J. L. Duyvendak (1953);
      The Way and its Power của Arthur Waley (1934);
      The Tao Te ching của James Legge, v.v.
  
  
  Khó ở chỗ làm sao tìm ra được một đường lối
  • để dịch và bình cho phóng khoáng,
    mà vẫn không sợ lạc nghĩa.
  
  Các nhà bình giải Đạo đức kinh thường chú trọng giải thích từng chữ từng câu trong Đạo đức kinh, lại còn tham bác trích dẫn lời bình giải của học giả khác. Khi dịch thì cố dịch cho thật sát nghĩa đen. Tất cả những sự cố gắng rất đáng ca ngợi về phương diện phương pháp, công phu và văn chương ấy, tiếc thay nhiều khi lại làm cho Đạo đức kinh trở nên mù mờ, khó hiểu hơn.
  
  Riêng tôi, tôi sẽ áp dụng một phương pháp khác. Tôi sẽ nhìn
  • Đạo đức kinh cũng như học thuyết Lão-Trang nói riêng,
    và các tác phẩm của đạo gia nói chung
    qua lăng kính của Huyền học (Mysticisme).
  
  
  Tôi nghĩ rằng:
  • Nếu hiểu được chủ trương và mục đích của khoa Huyền học, những phương pháp của các nhà huyền học đã dùng để đạt tới mục phiêu, những lời lẽ bóng bảy mà các ngài dùng, là để truyền cho nhau công thức tâm tư,
  • ta sẽ hiểu được, ít là tám phần mười, Đạo đức kinh cũng như thư tịch Đạo giáo.
  
  
  Dưới đây xin trình bày một vài nét đại cương về Huyền học.
  
  1. Huyền học chủ trương đại khái Trời chẳng xa người.
     Đạo thể, hay Tuyệt đối thể đã ẩn tàng sẵn trong lòng con người.
  2. Tuyệt đối thể ấy tùy theo đạo giáo sẽ đổi danh hiệu:
     • Đạo trong Lão giáo,
       Thái cực trong Nho giáo,
       Chân như trong Phật giáo,
       Thượng đế trong Công giáo,
       Atman trong Bà la môn giáo,
       Allah trong Hồi giáo, v.v.
  3. Cái phần thiên tính ấy, vì là tuyệt đối, vĩnh cửu nên bất sinh bất tử, có trước đất trời và trường tồn mãi với thời gian.
  4. Các nhà huyền học khi đã nhận định được rằng trong mình có Trời, có tính Trời, có Tuyệt đối,
     liền ra công tu sửa tâm hồn mình để kết hợp với Đạo thể cao siêu ấy. [1]
  
  
  Công trình tu luyện thường được tóm tắt lại như sau:
  
  1. Gạn đục khơi trong tâm hồn (purification, catharsis). [2]
  2. Thu thần, phát huệ (illumination).
  3. Sống phối hợp với Thượng đế với Tuyệt đối
     (vie unitive, Nirvana; thủ trung bão nhất 守 中 抱 一; đắc Nhất 得 一 đắc Đạo 得 道, v. v...).
  4. Vì Đạo hay Cốc thần 谷 神 trường sinh bất tử, nên
     tìm Đạo, tìm Cốc thần tức là đi tìm thuốc trường sinh bất tử.
  5. Mà dược liệu để luyện thuốc trường sinh chẳng ở đâu xa, nó đã ở ngay trong lòng con người.
     Lò bát quái luyện đan cũng chẳng phải tốn tiền xây cất, vì đó chính là xác thân con người. [3]
  6. Dược liệu là Tâm 心 Thần 神; là Lòng Đạo 道 心 với lòng người.
  7. Lửa để luyện đan tức chí khí, là sự hăng say để thực hiện mục phiêu. [4]
  8. Đan thành 丹 成 là khi lòng con người và lòng Đạo kết thành một khối.
     Đó chính là khi lòng con người đã trở nên khiết tịnh tinh vi, cao minh linh diệu, viên mãn, khinh phiêu. [5]
  
  
  Hiểu được khẩu quyết người xưa, hiểu được đường lối người xưa sau những bức màn từ ngữ, hình tượng, tức là ta đã giản dị hóa được cái gì hết sức phức tạp, thâu ngắn lại được con đường hết sức xa xôi.
  Đem hết lòng chí thành mà cầu học, thiết tha với vấn đề nhiều tháng nhiều năm, một ngày nào đó chúng ta sẽ chứng nghiệm được những gì người xưa đã chứng nghiệm đuợc, và chúng ta sẽ tháo gỡ được hết son phấn thần thoại bao phủ trên mặt vấn đề, để nhìn vấn đề với con mắt chính xác của một nhà đạo học và khoa học.
  
  Còn nếu chúng ta không chịu suy chịu nghĩ, lại chạy theo những ảo ảnh, những phương thuật của các thuật sĩ thì ta chỉ lao đao lận đận suốt đời, mà rút cục cũng chẳng thâu thái được lợi ích gì cụ thể.
  • Tần Thủy Hoàng xưa tốn bao công của để tìm linh chi linh dược, để tìm Bồng lai, mà rút cuộc linh chi cũng chẳng thấy tăm hơi, Bồng lai cũng chẳng tìm ra bóng dáng. [6]
  • Hán Vũ đế 漢 武 帝 uống nhiều đan sa 丹 砂 đến phát bệnh, vì thế Trương Trọng Cảnh 張 仲 景 đã phải lập ra bài Bát vị để chữa, và sau khi đã uống bao nhiêu thuốc trường sinh vua cũng băng hà năm 71 tuổi. [7] Vua cũng là một trong những vì vua muốn tìm Bồng lai, muốn gặp thần tiên, mà rốt cuộc cũng chẳng thấy gì.
  • Về sau các vua Hiến tông 憲 宗 (806-821), Mục tông 穆 宗 (821-825), Vũ tông 武 宗 (841-847), Tuyên tông 宣 宗 (847) nhà Đường đều chết vì uống đan sa. [8]
  
  Lời nói của Hán Vũ đế sau đây đáng cho chúng ta suy nghĩ.
  • Năm 89 trước công nguyên khi ấy Hán Vũ đế đã 69 tuổi, và đã trị vì được 52 năm, vua hội quần thần và thú nhận:
    • «Từ khi lên ngôi trẫm đã làm nhiều điều điên cuồng, khiến cho thiên hạ khổ sở. Cái dĩ vãng ấy khó mà đền bù được. Vậy ít là từ nay, phải tránh đừng làm gì khổ dân nước.»
    Điền Thiên Thu 田 千 秋 liền tâu:
    • «Những phương sĩ chỉ nói đến thần tiên, họ rất đông mà chẳng làm được trò trống gì. Xin đuổi họ về hết.»
    Vua liền phán:
    • «Quan Hồng lô nói đúng đó.»
    Và lập tức xuống chiếu thải hồi tất cả các phương sĩ, và những người có lệnh chờ đón thần tiên.
    Từ ấy mỗi khi họp triều thần, vua lại phàn nàn vì đã xử sự điên cuồng. Vua phán:
    • «Trẫm đã bị bọn phương sĩ lừa dối: chẳng làm gì có thần tiên; tất cả những điều họ tâu đều sai thác, tà ngụy. Cách họ tiết thực, phục dược bất quá chỉ làm cho bớt bệnh đôi chút.»[9]
  
  Lời tự thú của một vì vua suốt cả đời đã đi tìm thần minh, đã cầu thuốc trường sinh, đã thâu nạp những phương sĩ danh tiếng nhất thời đó để cộng tác với vua trong nhiều năm, lời tự thú đó đối với ta hết sức là giá trị. Chúng ta muốn khảo sát đạo Lão, muốn biết tinh hoa đạo Lão mà không biết tu sửa tâm hồn, sống cuộc đời cao khiết giữ cho tâm thần luôn linh minh, sảng khoái, không rũ bỏ được cái mình nhỏ nhoi ti tiện, không thoát ra khỏi được cái kiếp phù sinh vắn vỏi để vươn lên tới Đạo thể, tới hằng cửu, thì công trình của chúng ta cũng chỉ là công dã tràng.
  
  • Vạn Đức Tụ 萬 德 聚 một hôm gặp một đạo sĩ. Sau khi đã bày tiệc trai khoản đãi, Vạn Đức Tụ hỏi đạo sĩ về «Nguyên môn diệu chỉ» 元 門 妙 旨 (bí quyết để vào cửa thiêng).
    Đạo sĩ đáp:
    • «Tâm là Đạo, Đạo là Tâm;
      Tâm mà rời Đạo thời đi vào lục đạo, tam đồ.
      Tâm mà hợp Đạo thời tạo Bồng lai Tam đảo.
      Thiên đường địa ngục chỉ cách nhau bằng một ý tưởng đó mà thôi.
      Nhược bằng bàn những chuyện mây trắng, mậm vàng, anh nhi, xá nữ, thời vạn lần cũng chẳng nên công... cuối cùng chỉ là nhìn mơ để giải khát, vẽ bánh để no lòng...» [10]
  • Lại có thơ rằng:
    Vũ lưu [11] vọng thuyết nhập thâm sơn,
    羽 流 妄 說 入 深 山,
    Điên đảo âm dương luyện cửu hoàn.
    顛 倒 陰 陽 鍊 九 還.
    Hà tự nhất tâm tuân Thái thượng,
    何 似 一 心 遵 太 上,
    Công thành hành mãn tức kim đơn. [12]
    功 成 行 滿 即 金 丹.
    Tạm dịch:
    Vũ lưu bàn quấy nhập thâm sơn,
    Lộn lạo âm dương phản cửu hoàn,
    Sao chẳng hết lòng theo Thái thượng,
    Công thành hành mãn ấy kim đơn.
    
    Thế tức là muốn tìm thần tiên, thì thần tiên chẳng có xa.
    Thần tiên chẳng cần phải tìm nơi thâm sơn cùng cốc, mà thần tiên đã ở ngay trong lòng mình.
  • Trong sách Tử Dương Chân nhân nội truyện 紫 陽 真 人 內 傳 có chép:
    • «Chu Nghĩa Sơn đã mất nhiều năm đi khắp nơi, leo trèo các núi non, thăm dò các hang động để đi tìm Tam vị Thiên tôn. Cuối cùng Chu Nghĩa Sơn gặp các ngài, và quì lạy các ngài. Đoạn ông nhắm mắt, nhìn vào lòng mình. Một lát sau ông thấy rằng ở não thất phía đông, đã có hai vị Thiên tôn hình dung, phục sức cũng y như các vị mà ông gặp trên núi Công. Hoàng Lão quân cười rồi nói: Cao siêu và huyền diệu thay. Hãy cố suy tư tìm hiểu. Đó là phương pháp để ‘lên trời giữa ban ngày’ (bạch nhật thăng thiên 白 日 升 天 ). [13]
  • Vua Đường Tuyên tông 唐 宣 宗 muốn cầu trường sinh. Vua cho triệu đạo sĩ Hiên Viên Tập về Trường An. Vua hỏi:
    • «Trường sinh có thể học được chăng?»
    Đạo sĩ tâu:
    • «Nhà vua nên quả dục sùng đức, thì tự nhiên sẽ được phúc cả, còn phải đi tìm trường sinh ở đâu khác nữa?» [14]
  • Lại đời vua Tống Nhân tông 宋 仁 宗 có người tên là Hiếu Tiên dâng lên vua cỏ linh chi. Vua phán:
    • «Trẫm coi những năm được mùa là điềm tốt, hiền thần là quí báu, còn những cây cỏ lạ có gì đáng quí đâu.»
    Bèn tha tội cho Hiếu Tiên và giáng chiếu cho các châu quận không được tiến dị thảo nữa. [15]
  
  
  Mới hay tiểu nhân thì tìm điều quái dị, đại nhân thì tìm điều chân thường. Tiểu trí, đại trí khác nhau ở chỗ đó.
  
  Tóm lại tôi muốn nói rằng
  tất cả giá trị Đạo đức kinh cũng như của đạo Lão là ở tại chỗ đã có vạch cho chúng ta con đường nội tâm,
  với những giai đoạn, những công phu tu luyện để trở về kết hợp với Đạo thể, Đạo tâm.
  
  Khi chúng ta hiểu được như vậy rồi chúng ta có thể so sánh
  • Upanishad với Đạo đức kinh,
    Đạo đức kinh với Nam hoa kinh,
    Lão tử với Ramakrishna, với Eckhart, Jacob Boehme, Jean de la Croix, Al Ghazzâli, Phật Thích ca, Khổng tử, v.v.
  
  và chúng ta sẽ thấy nhiều điểm tương đồng hiện ra rõ như hai mảnh tre vừa mới được chẻ ra từ một ống tre duy nhất.
  
  Mạnh tử nói: «Tiên thánh, hậu thánh kỳ quĩ nhất dã.» 先 聖 後 聖 其 揆 一 也 [16] thực là chí lý vậy.
  
  Henri Maspero có lẽ là một học giả châu Âu đầu tiên đã nói được những câu hết sức sâu sắc như sau:
  • «Thực hiện một đời sống huyền đồng, đó là khám phá lớn lao nhất của môn phái Lão-Trang:
    Họ là những người đầu tiên ở Trung Hoa đã đi trên con đường đó,
    và đã mô tả những giai đoạn của con đường đó.»
  • Nhan Thành Tử Du nói với Đông Quách Tử Kỳ:
    • «Từ khi tôi theo học Ngài,
      năm thứ nhất tôi trở nên giản dị, tự nhiên;
      năm thứ hai, tôi trở nên dễ dạy;
      năm thứ ba tôi trở nên thông sáng;
      năm thứ tư, tôi coi tôi là ngoại thân chi vật;
      năm thứ năm, tôi tiến bộ thêm;
      năm thứ sáu, thần nhập vào tôi;
      năm thứ bảy, tôi thành thần;
      năm thứ tám, tôi không biết tôi còn sống hay đã chết;
      năm thứ chín tôi đạt được điều Huyền nhiệm cao diệu.» [17]
  • Một đoạn khác còn mô tả rõ ràng hơn:
    • «Sau ba ngày (Bốc Lương Ỷ) có thể tách rời khỏi thiên hạ.
      Tôi tiếp tục quan sát: Sau bảy ngày, ông có thể tách rời khỏi cảnh vật.
      Tôi tiếp tục quan sát, sau chín ngày ông có thể tách khỏi cuộc phù sinh của ông.
      Khi đã thoát cảnh phù sinh rồi, ông thấy sáng láng như ánh bình minh.
      Khi đã thấy sáng láng như ánh bình minh rồi, ông liền nhìn thấy Đạo.
      Thấy Đạo rồi, ông vượt trên thời gian, không còn thấy cổ kim, ông vào cảnh giới bất sinh bất tử.»
  • Ba giai đoạn của đời sống huyền đồng hiện ra một cách khá rõ rệt cũng tương tự như những giai đoạn mà các nhà huyền học châu Âu, Công giáo, hay Hồi giáo đã mô tả.
    • Giai đoạn tách rời khỏi ngoại cảnh, phù sinh
      (Nhan Thành Tử Du mất năm năm, Bốc Lương Ỷ mất chín ngày),
      chính là giai đoạn tẩy tâm, gạn đục khơi trong tâm hồn của các nhà huyền học Công giáo;
    • rồi đến những trạng thái xuất thần, mà người thường thì cho là thần nhập vào người hoặc những trạng thái chiêm nghiệm thấy Đạo thể, thấy Tuyệt đối.
    • Cuối cùng là đời sống huyền đồng, sự huyền diệu tuyệt trần (Đại diệu). [18]
  
  Như vậy, với những lời lẽ uẩn súc, Henri Maspero đã dùng khoa huyền học để làm chìa khóa mở cánh cửa đạo Lão. [19]
  
  Jean Grenier, trong cuốn L’Esprit du Tao cũng đã biết so sánh huyền học đạo Lão với Huyền học Công giáo [20] và ước mong trong các trường đại học sẽ có một phân khoa chuyên khảo về siêu hình và huyền học Đông Tây.
  
  Thực ra các vị đó đã có cái nhìn nhất quán, và cái tâm đại đồng vậy.
  
  Đằng khác, tôi mạo muội dịch quyển Đạo đức kinh này bằng lối thơ song thất lục bát, hay lục bát, vì đó là một hình thức văn chương dễ phổ cập vào dân gian. Tôi hết sức là phóng khoáng, cố làm sao cho lời văn trong sáng, vần thơ óng ả, đẹp đẽ để chúng không còn là những bản văn dịch vô hồn, mà sẽ hết sức linh hoạt sống động, đọc lên sẽ thành một áng văn chương. Tôi không muốn tranh thắng với các bản dịch đã có, mà chỉ muốn tặng cho vườn học nước nhà một khóm hoa mới. Với lối dịch thoát sáo này, nếu đem kháp chữ sẽ thấy nguyên văn và bản dịch xa nhau, nhưng nếu đem so nghĩa sẽ thấy chúng rất là gần gũi nhau. Dẫu sao cũng là một sự vi phạm đối với qui ước văn học hiện hữu. Ước mong được sự rộng lượng của quí vị.
  
  
  nguồn: Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ
  
  ==> Trở về ==> Mục Lục - Đạo Đức Kinh

• Đạo Đức Kinh - Khảo Luận
  ____________________________
  
  
  
  I. Tiểu sử Lão Tử
  
  
  Trước khi bình giải về Đạo đức kinh, dĩ nhiên phải nói đến tiểu sử Lão tử. Nhưng thực ra cuộc đời Lão tử mơ hồ, ẩn ước, trong đó thực tế xen lẫn với huyền thoại nên khó mà có được một ý niệm chính xác.
  
  • Có người thì cho rằng Lão tử sinh trước đức Khổng, và có lần đã gặp đức Khổng.
  • Có người lại cho rằng ngài sinh sau đức Khổng (khoảng năm 300 trước công nguyên). [21]
  • Trang tử cho rằng Lão tử đã chết. [22]
  • Tư Mã Thiên ghi rằng khi rời khỏi Hàm Cốc 函 谷 không còn biết hành tung ngài ra sao.
    Tư Mã Thiên cho rằng: Lão tử cũng chỉ là một người như ai, có vợ, có con.
  • Biên Thiều 邊 韶 – tác giả Lão tử minh 老 子 銘 (bia Lão tử), thời Hán Văn đế 漢 文 帝 – đã ghi rằng:
    Đối với dân chúng, Lão tử đã có từ muôn kiếp.
  • Biến hóa kinh 變 化 經 , viết vào khoảng 621 sau công nguyên, thời Tùy Dương đế,
    cho rằng Lão tử chẳng những có từ muôn thuở mà còn giáng trần nhiều lần để cứu độ muôn dân.
  • Hóa hồ kinh 化 胡 經 do Vương Phù 王 浮 viết vào khoảng đầu thế kỷ IV, đời vua Tấn Huệ đế 晉 惠 帝 (tức Tư Mã Trung 司 馬 衷, tại vị 290-306),
    cho rằng Lão tử đã đi về các nước rợ Hồ vùng Tacim, rồi sang Ấn Độ, để dạy đạo cho Phật.
    Sách chủ trương rằng Phật Thích ca là hậu thân của Lão tử, hay là đồ đệ của Lão tử. Quyển sách này đã gây nên bao cuộc khẩu chiến giữa các Phật tử và các đạo sĩ suốt các thời Lương đời Lương Vũ đế 梁 武 帝 (năm 520), thời Đường trong các đời vua Cao tông 高 宗 (668) và Vũ hậu 武 后 (696), thời Nguyên đời vua Hiến tông 憲 宗 (Mông Ca 蒙 哥 1258) và Nguyên Thế tổ 元 世 祖 (Hốt Tất Liệt 忽 必 烈, 1280-1294). [23]
  
  Như vậy không thể nào chép hết ra đây được những huyền thoại về Lão tử. Sau đây tôi chỉ phỏng dịch ba tiểu sử Lão tử:
  • – Tiểu sử Lão tử theo Sử ký Tư Mã Thiên.
    – Tiểu sử Lão tử theo Lão tử minh.
    – Tiểu sử Lão tử theo Lão tử biến hóa kinh. [24]
  
  Sau khi đã trình bày ba tiểu sử khác nhau về Lão tử, chúng ta sẽ y cứ vào các tài liệu đó để phân tách và bình giải các quan niệm khác nhau của nhân gian về Lão tử. Như vậy
  • ta vừa giữ nguyên được các huyền thoại về Lão tử
    vừa có thể đưa ra đường lối mới mẻ để giải thích các huyền thoại ấy.
  
  
  
  nguồn: Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ
  
  ==> Trở về ==> Mục Lục - Đạo Đức Kinh

Vịnh Nghi đã viết:... Bởi vậy, những cuốn sách này bây giờ vẫn còn nằm ngay ngắn ở đầu giường Nghi nhưng chỉ nằm buồn chơ vơ đó thôi, bởi vì Nghi đã tới mức....đại bại ròi, không thể nào bại hơn được nữa. ...

• .. ..

Vịnh Nghi đã viết:...
Giỡn chớ nghiên cứu Đạo Đức Kinh rất dễ ghiền, thêm nữa rất là dể....tẩu hoả nhập ma ha anh Hoàng Vân

• .. .. cứ tà tà đọc theo anh thì .. trì Hỏa nhập Thánh .. ..
  
  
  
            

• Đạo Đức Kinh - Khảo Luận
  ____________________________
  
  
  
  I. Tiểu sử Lão Tử
  
  A. .. theo Tư Mã Thiên:
  
  
  Lão Tử truyện khảo
  
  • Lão tử là người thôn Khúc Nhân 曲 仁, làng Lệ 厲,[26] huyện Khổ 苦, nước Sở 楚[27]
    Ngài họ Lý 李, tên Nhĩ 耳, tự Bá Dương 伯 陽, thụy là Đam 聃.
    Làm quản thủ thư viện nhà Chu.
    
    • Khổng tử đến Chu, hỏi Lão tử về lễ, Lão tử nói:
      • «Những người mà ông đề cập tới, đã hóa ra người thiên cổ từ lâu. Nay chỉ còn lại những lời nói của họ. Người quân tử khi đắc thế, thời đi xe; khi thất thế thời đi chân mặc rách. Tôi nghe nói rằng một con buôn giỏi tất nhiên thu sâu, dấu kín, hình như không có gì. Người quân tử đạo đức cao dày thường có vẻ ngoài như kẻ ngu si. Ông hãy từ bỏ sự kiêu căng và dục tình. Hãy từ bỏ những kiểu cách bên ngoài lòe loẹt và những tham vọng. Những cái đó chỉ làm hại cho ông. Đó là những gì tôi muốn nói.» [28]
      
      Khổng tử ra về nói với đệ tử rằng:
      • «Con chim ta biết nó có thể bay; con cá, ta biết nó có thể lội; con thú, ta biết nó có thể chạy. Chạy thời có thể chăng dò, lội thời có thể đánh lưới, bay thời có thể bắn tên; đến như rồng, thời ta không thể biết; nó cưỡi mây mà lên trời. Hôm nay ta gặp Lão tử, ngài thực là rồng vậy.»
    
    
    
    Cuộc hội ngộ truyền thuyết giữa Khổng Tử và Lão Tử
    (theo Sử Ký Tư Mã Thiên)
    
    
    Lão tử tu đạo đức. Cái học của ngài trọng ẩn dật, vô danh. Ở Chu lâu năm, sau thấy nhà Chu suy, liền ra đi. Tới quan ải, quan lệnh là Doãn Hỉ nói:
    • «Ngài sắp đi ẩn, xin cố vì tôi viết sách.»
    
    Lão tử bèn viết Đạo đức kinh chia thành hai thiên gồm hơn năm nghìn chữ,
    đoạn đi, không biết sau ra sao.
  • Có người nói rằng:
    [Lão Lai tử chính là Lão tử. ] Lão Lai tử cũng là người nước Sở, viết sách mười lăm thiên, nói về chuyện đạo gia, đồng thời Khổng tử.
  • Có người cho rằng Lão tử biết cách tu dưỡng nên đã thọ 160 hay 200 tuổi.
    Lão tử là một vị ẩn cư. Con ngài tên Tông 宗. Tông làm tướng nước Ngụy 魏, ở xứ Đoạn Can 段干. Tông có con tên là Chú 注. Chú có con tên là Cung 宮. Cháu sáu đời của Cung tên là Giả 假, làm quan đời Hán Văn đế (179-156). Con của Giả tên là Giải 解, làm quan thái phó cho vua Ấn nước Tề, ở xứ Giao Tây.
  • Người học Lão tử thời châm biếm đạo Nho; người theo đạo Nho thời châm biếm Lão tử. Thế mới hay: Chẳng đồng đạo, thì chẳng cộng tác với nhau được. Lý Nhĩ vô vi để tự hóa; thanh tĩnh để tự chính. [29]
  
  
  
  
  
  
  Lão Tử cổ tích đồ
  
  
  
  1. Lệ hương 厲 鄉 (Khổ huyện 苦 縣): nơi Lão tử sinh.
  2. Lạc Dương 洛 陽: nơi Lão tử làm quan.
  3. Hàm Cốc 函 谷: nơi Lão tử chép sách.
  
  
  
  nguồn: Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ
  
  ==> Trở về ==> Mục Lục - Đạo Đức Kinh

• Đạo Đức Kinh - Khảo Luận
  ____________________________
  
  
  
  I. Tiểu sử Lão Tử
  
  B. .. theo Lão Tử Minh [31]
  老 子 銘
  
  
  
  
  I.
  
  Lão tử tính Lý, tự Bá Dương, người huyện Tương nước Sở.
  Sau thời Xuân thu, Chu triều chia làm hai gọi là Đông quân, Tây quân. Lục khanh nước Tấn tự ý động binh gây chinh chiến. Tấn cùng với Tề, Sở tự xưng vương. Nước lớn thôn tính nước nhỏ. Huyện Tương trở nên hoang vu, ngày nay thuộc Khổ. Thành lũy cũ nay hãy còn. Phía đông làng Lại có con sông chảy qua. Vùng này là một cao nguyên cỏ cây tươi tốt, dễ sinh ra một bậc thượng nhân tài đức.
  Lão tử là quan coi thư viện nhà Chu. Thời U vương, vùng ba sông bị động đất. Lão tử dựa vào những biến động của nhị khí âm dương về thời Hạ, Thương, để cảnh cáo nhà vua.
  Khổng tử sinh năm 20 thời Linh vương. Đến năm Cảnh vương thứ mười, Khổng tử, mới 17 tuổi, đến học lễ với Lão Đam. Nếu ta tính tuổi, thì khi ấy Lão Đam đã hơn 200 tuổi. Đam nghĩa là đạo mạo, lão mạo.
  Có người quả quyết rằng, 129 năm sau khi đức Khổng mất Chu Thái sử Đam cũng chính là Lão tử. Nhưng không ai biết Ngài mất bao giờ.
  
  
  
  II.
  
  Trong quyển sách chia làm hai thiên của ngài có chép:
  • «Nếu trời đất trường cửu, chính là vì không vì mình sống.»
  
  Từ khi có loài người đến nay, thể xác nối tiếp nhau. Như vậy là biết ngài (Lão tử) nghĩ thế nào về tử sinh. Vì trong sách ngài có câu:
  • «Cốc thần bất tử, thị vị Huyền tẫn.»
  
  cho nên những người yêu Đạo mới nhân đấy mà luận về Lão tử như sau:
  
  Ngài cùng với Hỗn nguyên ly hợp,
  Với tam quang, ngài vượt thời gian.
  Trông trời, đoán vận trần hoàn,
  Bảy vì tinh đẩu, nhẹ nhàng xuống lên.
  Cùng với ngày, biến thiên chín bận,
  Tùy theo mùa, khi giảm khi tăng.
  Tinh huy, qui củ chuẩn thằng,
  Tứ linh, tứ tượng vốn hằng chầu bên.
  Ngưng thần khí, đơn điền não bộ,
  Cung nê hoàn mấy độ tiêu dao.
  Sánh vai Thái nhất ra vào,
  Đạo thành, thân thoát, từ bao độ đời.
  Từ Hi, Nông, đến thời hiện tại,
  Bao thánh hiền, ngài mãi là thầy...
  
  
  Ban Cố [32] vì thấy Lão tử khinh thường kiến văn, coi nghi lễ là đầu mối loạn, không cùng đường lối với đức Khổng, nên khi lập đồ biểu liệt kê nhân vật cổ kim trong Hán thư đã hạ Lão tử xuống ngang hàng với Tử Sản nước Sở, và dưới hàng Mạnh tử, Tuân tử. Như vậy hai bên (phe của Ban Cố, phe của Lão giáo) có quan niệm khác nhau, chính là vì «khác đạo với nhau thì không cộng tác với nhau được.»
  
  
  
  III.
  
  Năm Diên Hi thứ 8, tháng 8, ngày Giáp tý,[33] Hoàng thượng, vì chuộng đức, ước mong tiến tới chỗ tinh hoa cao đại, nên đã tồn thần dưỡng tính, để vươn lên đến chốn cửu tiêu. Chính vì thế nên Ngài đã tiềm tâm học đạo Hoàng Hiên [34] Ngài như Cao tông đã nằm mộng thấy Lão tử nên đã tôn sùng và tế lễ Lão tử. Lúc này Biên Thiều tôi, đang làm tướng nước Trần, nên chủ sự cuộc tế lễ ở đây. Tôi tài hèn trí mọn không thấy hiểu được bậc chí nhân cũng không biết biện phân phải trái, nên chỉ dựa vào thư tịch mà chủ trương:
  
  Đức Lão tử sinh thời Chu mạt.
  Yêu hư vô, mà bạn thanh nhàn,
  Không cầu danh với thế gian,
  Không ưa những thói phô phang đức tài.
  Coi chức trọng là nơi nguy hiểm,
  Vui sống trong chốn kém, chốn hèn,
  Tặng cho đức Khổng lời khuyên,
  Giã từ thế tục, lâm tuyền ẩn cư.
  Thay họ mạc cũng như danh tánh,
  Sợ đời hay, nên lánh chuyện đời.
  Vừng dương sáng tối lần hồi,
  Vầng trăng tròn khuyết đầy vơi tương tùy.
  Thêm với bớt thịnh suy ấy gốc,
  Và trên đời họa phúc theo nhau,
  Trời kia nào thích đầy đâu,
  Mà thương những kẻ gót đầu khiêm cung.
  Theo Lão tử, lao lung vất vả,
  Định giang sơn mấy nả mà mong?
  Vì dân xin chớ kể công,
  Công lênh rốt cuộc cũng không ích gì.
  Ngài nay được tôn suy, sùng thượng,
  Chính vì xưa chẳng tưởng công danh,
  Một ngày một giảm công trình,
  Sống trong hư tĩnh, siêu linh tuyệt vời.
  Rằng ngài trước đất trời sinh xuất,
  Chính vì ngài chẳng mất lòng son,
  Thiên chân giữ được vẹn tròn,
  Cho nên ngũ phúc chẳng còn thiếu chi.
  Nên tôi mạn mà ghi tiếp tục:
  
  
  
  
  IV.
  
  Đức độ ngài rất mực cao siêu,
  Hư không, thanh tĩnh đến điều,
  Ưa nơi thấp kém, chê chiều quang hoa.
  Giây khi thẳng, thời đà thẳng dẵng,
  Nhưng đem khoanh cũng chẳng ngại cong,
  Trời làm chấn động ba sông,
  Can vua, vả khiến cho lòng dân an.
  Nếu Âm chẳng lăng loàn lấn át,
  Át Dương kia, tan tác sao sinh?
  Cơ suy vừa lộ mối manh,
  Thời đà rũ áo, ẩn mình từ đây.
  Người nài nỉ: ra tay sáng tạo,
  Đạo đức kinh di cảo dạy đời.
  Nhẹ nhàng chỉ trích đương thời,
  Đem điều sáng sủa soi nơi mịt mùng.
  Cùng Thái nhất thủy chung bầu bạn,
  Treo cho đời gương sáng chính trung.
  Dặn dầy, chân thực thời ưng,
  Mỏng manh hào nháng thời không ngó ngàng.
  Ưa cốt cách, bạc vàng rẻ rúng.
  Bao dục tình chặn đứng mới nghe.
  Trở về trạng thái Anh nhi,
  Mái sương vượt quá hạn kỳ trần gian.
  Hành tung ngài, khó toan, khó luận,
  Luật gian trần chẳng bận niềm riêng,
  Khinh phiêu phơi phới tự nhiên,
  Vô vi, vô dục biến thiên mặc tình.
  Tiến hay thoái phiêu linh tùy tiện,
  Tùy thời cơ thiên biến vạn năng.
  Xá chi kiến thức gian trần,
  Dẫu đầy mà vẫn ngỡ rằng còn vơi.
  Bậc đại nhân siêu thời xuất thế,
  Kẻ phàm phu, hồ dễ mà hay.
  Uổng công xếp hạng nọ này,
  Miệng phàm hồ dễ xấu lây danh người.
  Cùng nhật nguyệt chói ngời sáng láng,
  Cùng ngũ tinh chiếu rạng quang huy.
  Vào ra nơi chốn đan trì,
  Huỳnh đình lên xuống muôn bề khinh phiêu.
  Cùng lưu tục chẳng điều quyến luyến,
  Dấu phong quang làm biến hình hài.
  Chắt chiu ôm ấp tính trời,
  Muôn nghìn biến hóa theo đòi thần minh.
  Hô hấp khí khinh thanh thuần túy,
  Trong trần hoàn hồ dễ ai hay,
  Vĩnh sinh ấy chính là ngài,
  Đời rằng ngài với đất trời trường sinh.
  Vua tế tự linh đình bày biện,
  Để oai ngài trình hiện muôn nơi,
  Tôi nay muốn để tiếng Người.
  Cho nên ghi tạc những lời ngợi khen.
  
  
  
  nguồn: Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ
  
  ==> Trở về ==> Mục Lục - Đạo Đức Kinh

• Đạo Đức Kinh - Khảo Luận
  ____________________________
  
  
  
  I. Tiểu sử Lão Tử
  
  C. .. theo Lão Tử Biến Hóa Kinh [35]
  老 子 變 化 經
  
  
  
  
  1. Những từ có trước đất trời,
  Vui trong thái thủy tuyệt vời ngao du.
  2. Thung dung từ thủa thái sơ,
  Khi còn chưa có bến bờ đục trong.
  4. Tịch nhiên tiêu sái, (5.) vô song,
  Trước trời, trước đất thung dung vui hòa.
  Hai bề ẩn, hiện lại qua,
  6. Ẩn là Thái nhất, hiện ra là người.
  Đục trong biến chuyển dòng đời,
  Thần ngài mới mượn hình hài thế nhân.
  7. Mượn lòng Lý mẫu giáng trần,
  Bảy hai năm chẵn gửi thân mẹ lành.
  8. Mượn nơi đất Sở giáng sinh,
  Môi dày, miệng rộng, thiên đình nở nang.
  Có văn tam ngũ rõ ràng,
  Hai vừng nhật nguyệt ẩn tàng quang hoa;
  9. Mũi hai sống, lỗ tai ba,
  10. Chân hai chữ ngũ, tay hoa số mười.
  Thiên nhiên vô dục tính trời,
  Vô vi ấy chính nết người ở ăn.
  Giúp trời lại giúp thánh quân.
  11. Tam hoàng âu cũng nhờ ân hộ trì.
  Đời người ẩn ước ly kỳ,
  Biến thiên ảo hóa huyền vi khôn lường.
  12. Gặp khi vận nước nhiễu nhương,
  Hôn quân vô đạo tìm đường ẩn thân,
  Giã từ nước Sở, lánh trần,
  Cưỡi con bạch lộc băng chừng Côn Lôn,
  Dặm Tần mù mịt nguồn cơn,
  13. Người xưa vết cũ, nay còn thấy đâu.
  Tinh hoa trời đất gồm thâu.
  14. Đạo trời đạo đất gót đầu chốt then.
  Sinh cơ chủ chốt diệu huyền,
  15. Muôn thần, vạn thánh mọi miền, quản cai.
  Âm dương mặc sức phân phôi,
  Là hồn, là phách muôn loài thụ sinh.
  16. Hư vô chưởng quản mặc tình,
  Biến thiên huyền hóa siêu linh tuyệt vời.
  Bao trùm khắp tám phương trời,
  Đất thời lo chở, trời thời lo treo.
  17. Ruổi rong nhật nguyệt khinh phiêu,
  Tinh huy vận chuyển muôn chiều chẳng ngơi.
  Chư thần Lục Giáp nương hơi,
  Càn khôn cũng mặc ý người ruổi rong.
  18. Tứ thời chuyển biến thong dong,
  Hai chiều nóng lạnh mặc lòng xở xoay.
  Tiêu phù cầm gọn nơi tay,
  Chữ vàng, thẻ ngọc sẵn bày từ khi.
  20. Lão quân sáng tối tùy nghi
  Tồn vong, đại tiểu, cao đê tung hoành.
  21. Khuất thân, tiến thoái mặc tình,
  22. Không gì thoát khỏi uy linh của người.
  Đi vào nước lửa như chơi,
  Dầu lâm họa hoạn, pha phôi nhẽ nào.
  23. Gặp cơn bức bách chẳng sao,
  Vương thương, vết tích tơ hào chẳng khi.
  Trường sinh chẳng có hạn kỳ,
  24. Tiêu thân, diệt thể, quyền uy vô ngần.
  Sánh đôi mà vẫn đơn thân,
  Cô đơn mà vẫn chẳng phần lẻ loi.
  Ngài luôn gần gũi con người.
  25. Không ai có thể sánh tài vô vi,
  Chẳng ai mà chẳng phải tùy,
  Người người đều dõi bước đi của ngài.
  Hành vi Lão tử để đời,
  26. Lời ngài giảng dạy, mấy người tinh thông.
  27. Ngài sinh ngoài cõi cửu trùng,
  Những điều biến hóa mung lung khôn lường.
  Biết ta chín kiếp nhân lương,
  28. Đời ta mà biết lối đường ta hay.
  29. [Không dịch] [52]
  Ta là chín vị sau đây.
  
  30-38
  Họ Lý 李 Tên Lão Đam 老聃 Tự Nguyên Dương 元陽
  Họ Lý 李 Tên Trung 中 Tự Bá Dương 伯 陽
  Họ Lý 李 Tên Thạch 石 Tự Bá Quang 伯 光
  Họ Lý 李 Tên Thạch 石 Tự Tử Quang 子 光
  Họ Lý 李 Tên Trạch 宅 Tự Tử Văn 子 文
  Họ Lý 李 Tên Nguyên 元 Tự Tử Trường 子 長
  Họ Lý 李 Tên Nguyện 願 Tự Tử Thủy 子 始
  Họ Lý 李 Tên Đức 德 Tự Tử Sinh 子 生
  Họ Lý 李 Tên Đức 德 Tự Bá Văn 伯 文
  
  39. Ngài sinh cùng với Hư vô,
  Tùy thời ly hợp trầm phù tiến lui.
  Khi lui, nguyên thể tài bồi,
  40. Đến khi tiến bước, dạy đời, dạy vua.
  41. Thời Phục Hi, tên Ôn Sủng tử,[53]
  42. Thời Thần Nông, lấy chữ Xuân Thành;[54]
  43. Thời Chúc Dung, gọi Quảng Thành,[55]
  44. Đến đời Chuyên Húc, Xích Tinh là người. [56]
  45. Thời Đế Cốc, tên ngài Chân tử,[57]
  46. Thiên Lão khi cộng sự Hiên Viên;[58]
  47. Thời Nghiêu, tên gọi Mạo Thiềng,[59]
  48. Thời Thuấn, Quách Thúc là tên của ngài. [60]
  50. Thời Hạ Võ, tên thời Lý Nhĩ,[61]
  51. Thời Ân Thang, đích thị Tư Cung. [62]
  52. Đời Văn, ngài thủ thư tàng,[63]
  53. Đến đời vua Võ, tên mang Vệ Thành. [64]
  54. Đời Thành vương, tên Thành gọi lại,[65]
  55. Nguyên Khang 5, lại tái giáng trần;[66]
  Trong lòng mẹ bảy hai năm,
  56. Ra đời mới gọi tên bằng Lý Đam.
  Ngài cũng có Bá Dương là tự.
  Và từng là quản thủ thư tàng;
  Bảy trăm tuế nguyệt chứa chan,
  57. Băng chừng Sở quốc, lai hoàn cố hương.
  Lại gặp khi Bình vương ngoan cố.
  Đạo đức trời tới độ suy vi.
  58. Ngài liền bỏ Sở ra đi,
  Băng chừng tây tiến lâm ly dặm trường.
  59. Đến Hàm Cốc, gặp quan Doãn Hỉ,
  Đạo đức kinh ngài ký thác cho;
  60. Thời Tần, Kiển Thúc cũng là,[67]
  61. Tên ngài Phù Khánh [68] thời Hồ nhiễu nhương.
  62. Thời nhà Hán, Vương Phương Bình gọi,[69]
  (Mỗi khi cần, ngài mỗi hiện ra;)
  63. Năm đầu niên hiệu Dương Gia,[70]
  Thành đô núi Tước hiện ra đường hoàng.
  64. Năm đầu niên hiệu Kiến Khang,
  Đỉnh non Bạch Lộc, rỡ ràng quang hoa. [71]
  65. Năm đầu niên hiệu Thái Sơ,
  Nơi đền Bạch Lộc hiện ra với đời. [72]
  66. Kiến Hòa vào khoảng năm 2,
  Lão quân lại hiện cửa ngoài Thành đô. [73]
  69. Năm đầu Vĩnh Thọ hiện ra,
  Đầu non Bạch Lộc xưng là Bộc Nhân. [74]
  Những là lẳng lặng trầm ngâm,
  Dẫu ai gạn hỏi cũng không trả lời.
  70. Đời sau lập miếu thờ ngài,
  Xưng ngài Thiên Phó, tên ngài hiển linh. [75]
  71. Ngài rằng:
  Ta vui trong cảnh Thái thanh,
  Quang hoa xử sự, tinh thành trị dân.
  72. Nhiệm huyền biến hóa tấm thân,
  Lấy tuần lâm tử, làm tuần phục sinh.
  Chu du bốn biển phiêu khinh,
  Tứ thời bát tiết Huỳnh đình vào ra.
  Dòng đời khinh khoát vượt qua,
  73. Tam hoàng mỗi bước ta đà theo chân.
  Tam thai ta đội làm khăn,
  Áo ta đã được dệt bằng Hư vô.
  Phàm phu sao biết được ta,
  74. Tử sinh, phản phục, biết là bao phen.
  Dân ta đông đảo muôn miền,
  Phàm phu ngoài mặt, mà tiên đáy lòng.
  75. Quang huy thu liễm vào trong,
  Tinh thần sung mãn bởi không hao gầy.
  Ai về ta tưởng đêm ngày,
  76. Ta luôn phù trợ phút giây chẳng rời.
  Ai mà mơ đến ta hoài,
  Hiển linh, ta sẽ vì người hiện ra.
  Cơ đồ nhà Hán phôi pha,
  77. Xót vì, ta lại sinh ra ở đời.
  Phàm phu nhảy nhót dể duôi,
  Nhưng mà trí giả nghe lời bảo ban.
  Đất trời nghiêng ngửa nguy nàn,
  78. Ta bèn chuyển hóa mà toan cứu đời.
  Nay ta lựa chọn hiền tài,
  79. Người hay người phải, ta thời nhận ra.
  Những ai mà muốn tìm ta,
  80. Sách ta hãy đọc cho qua vạn lần,
  Tội khiên phải biết tự tân,
  Làm người tri kỷ, tri thân mới là.
  Ta đây chẳng ở đâu xa,
  Thần người cùng với Thần ta khác nào.
  81. Cha con tưởng nhớ gần sao,
  Bằng không nhớ tưởng, xa bao dặm đường.
  Chớ nên biếng nhác buông tuồng,
  82. Biếng lười, thần có cũng nhường như không.
  Theo ta mau mắn mới mong,
  Mới mong ta tháo gỡ tung buộc ràng.
  Trắng, xanh ngoài mặt ngỡ ngàng,
  83. Vàng, đen ẩn áo tiềm tàng bên trong.
  Sinh ta, màu đỏ ấy công,
  Ta sinh từ Nhất, từ trong điểm vàng.
  84. Rượu nồng người chớ có ham,
  Để ta đem đạo, chỉ đàng nẻo cho.
  Tu thân người phải nên lo,
  Tâm thần an tĩnh, lòng hồ như vơi!
  85. Vô vi, vô dục thảnh thơi,
  Lầm than, hoạn nạn có đời nào đâu !
  Cốc thần khăng khít trước sau,
  Con đường giải thoát cơ mầu là đây.
  86. Lìa ta, suy tưởng dông dài,
  Tâm thần lạc lõng, càng ngày càng mê.
  Cương nhu cân nhắc mọi bề,
  Hai chiều thành bại, đi về do ta.
  Tả biên sinh khí mới là,
  87. Hữu biên tử khí, giữa là Hoàng trung.
  Giữa là Hoàng khí mung lung,
  Nguyên dương nghi ngút muôn trùng cửu tiêu.
  88. Khuyên chư đồng tử sớm chiều,
  Tiềm tâm tu luyện, để theo Đạo mầu.
  89. Ta đà căn dặn từ lâu,
  Kim tinh lệch lạc thì cầu tới ta.
  Mau mau rong ruổi mới là,
  90. Gặp ta Nam Nhạc, sẽ qua nguy nàn.
  Chớ đừng bịn rịn tơ vương,
  Xuân ngày Quí tỵ nên thương thả tù.
  91. Đâu đâu dân cũng âu lo,
  Bệnh tình chất ngất, ngã cơ đầy đường.
  Ta nay hoán cải mối giường,
  92. Cơ đồ nhà Hán tan hoang từ rày.
  Dân ta đã biết, đã hay,
  Tránh điều vạ gió, tai bay sá nào.
  93. Những người thành khẩn thanh cao,
  Việc ta thông tỏ tơ hào khó chi.
  94. Ý ta hiền thánh minh tri,
  Phàm phu nào biết vân vi gót đầu.
  95. Bao lần giáng thế trước sau,
  Theo dòng lịch sử cơ mầu biến thiên.
  Hiểu ta hỏi mấy thánh hiền,
  Chê ta, vô số phàm hèn bấy nay.
  
  
  
  nguồn: Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ
  
  ==> Trở về ==> Mục Lục - Đạo Đức Kinh

• Đạo Đức Kinh - Khảo Luận
  ____________________________
  
  
  
  I. Tiểu sử Lão Tử
  
  .. phân tách và bình giải ..
  
  
  
  
  Khảo sát ba tiểu sử nói trên ta có những nhận xét sau đây:
  
  
  
  1. Càng theo đà thời gian, tiểu sử Lão tử càng trở nên huyền thoại.
  
  • - Tiểu sử do Tư Mã Thiên (145-86 trước công nguyên) gần thực tế nhất, mô tả Lão tử như một ẩn sĩ, một hiền triết có gia đình con cái như mọi người, bất quá là sống lâu hơn người thường, biết đường tu luyện hơn người thường.
    - Lão tử minh, do Biên Thiều tạc năm 165 công nguyên, đã thấy có nhiều phần huyền thoại.
    - Lão tử biến hóa kinh, viết khoảng năm 612 công nguyên, đã thấy đầy rẫy những huyền thoại.
  
  
  Ta sẽ toát lược những huyền thoại ấy và giải thích những huyền thoại ấy. Tất cả những huyền thoại về Lão tử có thể toát lược như sau:
  
  • - Ngài có một cuộc thai sinh kỳ bí: ở trong lòng mẹ bảy mươi hai năm, lúc sinh ra đã bạc đầu. [76]
    - Ngài có trước trời đất, sống vĩnh cửu cùng với đất trời.
    - Ngài là Thượng đế giáng trần nhiều lần từ xưa tới nay để cứu độ chúng sinh.
  
  
  Về cuộc thai sinh kỳ bí của Lão tử, ta không thấy có gì lạ, vì dân gian xưa nay đều thêu dệt rất nhiều huyền thoại quanh cuộc thai sinh của vị giáo chủ mình.
  
  
  
  2. Một đặc điểm khác trong tiểu sử của đức Lão tử cho thấy rằng
  ngài có từ trước đất trời, sống vĩnh cửu cùng với đất trời.
  
  • Trong Lão tử minh ta thấy những câu:
    «Ngài cùng với hỗn nguyên ly hợp,
    Với tam quang ngài vượt thời gian.»... [77]
    «Rằng ngài trước đất trời sinh xuất,
    Chính vì ngài chẳng mất lòng son.
    Thiên chân giữ được vẹn tròn,
    Cho nên ngũ phúc chẳng còn thiếu chi.» [78]
  • Lão tử biến hóa kinh viết:
    «Những từ có trước đất trời,
    Vui trong Thái thủy tuyệt vời ngao du.»... [79]
    «Trường sinh chẳng có hạn kỳ,
    Tiêu thân diệt thể, quyền uy vô ngần.» [80]
  • Khảo Trang tử ta cũng thấy có câu:
    «Ta và trời đất cùng sinh,
    Ta và vạn vật sự tình chẳng hai.» [81]
  • Khảo Phúc âm, ta thấy chúa Jesus xưng mình có trước vua David. [82]
  
  
  Tất cả những sự kiện trên chỉ có thể hiểu được nếu chúng ta chấp nhận con người có:
  • - Phần Thiên, phần Thần, bất sinh bất tử mà Lão tử gọi là Đạo, nho gia gọi là Thái cực, Bà la môn gọi là Atman, Phật giáo gọi là Chân như hay Bản lai diện mục.
    - Phần nhân, phần tâm, phần hồn, có sinh, có tử mà ta thường gọi là phàm tâm, hay tiểu ngã, vọng ngã.
  
  Các huyền thoại trên cho thấy xưa nay con người đều mơ ước bất tử chính là vì đã thấu đáo được sự huyền nhiệm ấy. Còn dân gian thì chỉ hiểu lơ mơ vấn đề, qua trung gian các huyền thoại còn sót lại.
  
  
  
  
  3. Một huyền thoại đáng chú ý hơn nữa
  là từ thời nhà Hán. Lão tử đã được coi như là Thượng đế,
  chẳng những giáng trần một lần mà đã giáng trần nhiều lần.
  
  • Khảo lịch sử Trung Hoa ta thấy từ thời thượng cổ các vua chúa đã tế lễ Thượng đế [83] hoặc Thái nhất ở Nam Giao.
    • Năm 123, đời Hán Vũ đế ta thấy Mậu Kỵ 謬忌 người đất Bạc 亳 đã làm sớ tâu xin Hán Vũ đế thờ Thái nhất. Mậu Kỵ tâu rằng Thái nhất trọng hơn chư thần. Ngũ đế chỉ là những cộng sự viên của Thái nhất. [84]
      Lịch sử ghi rằng: sáng ngày đông chí năm 113, Vũ đế dùng lễ Giao để tế Thái nhất. [85]
  • Khảo thư tịch đạo Lão ta lại thấy rằng Ngọc Hoàng Thượng đế thực ra có ba ngôi,
    tuy danh hiệu khác nhau nhưng đồng một bản thể. [86] Ba ngôi đó là:
    • (1) Nguyên thủy Thiên tôn, hay Thiên bảo quân, hay Ngọc hoàng ở cung Ngọc thanh.
      (2) Linh bảo Thiên tôn hay Linh bảo quân ở cung Thượng thanh.
      (3) Thần bảo Thiên tôn hay Lý Lão quân hay Lão tử ở cung Thái thanh.
  
  
  Linh mục Wieger cho rằng quan niệm «tam vị nhất thể» của đạo Lão này đã được vay mượn của Thiên chúa giáo, qua trung gian Giáo phái Nestoriens. Giáo phái này có lẽ đã truyền sang Trung Quốc từ đời Đường. Đời Đường, ở Chu Ốc 周 屋 cách Tây Nam Phủ 100 dặm có một dòng tu Nestoriens. Năm 781 họ đã dựng một bi ký, mà gần đây các nhà khảo cổ đã đào được.
  Sự giải thích của Wieger mới đầu tưởng hữu lý, nhưng rút cuộc cũng không ổn, vì Nestorius sinh khoảng năm 380, chết khoảng năm 440 công nguyên, mà Lão tử đã được coi như là Thượng đế giáng trần từ thời nhà Hán, ít nhất là từ năm 165 công nguyên, như Lão tử minh đã ghi.
  Đọc quyển La Divinisation de Lao Tseu dans le Taoïsme des Han của Anna K. Seidel do École Française d’Extrême Orient xuất bản năm 1969 với những tài liệu chứng minh một cách hết sức hùng hồn, ta liền thấy lập luận của Wieger không đứng vững. Ta nên nhớ đạo Lão bắt đầu thịnh từ thời Hán Vũ đế (140-87 trước công nguyên). Còn giáo phái Nestorianisme chỉ được truyền vào Trung Hoa khoảng năm 635 đời Đường Thái tông. [87]
  Như vậy muốn hiểu sự kiện «Lão tử được coi là một phân thân của Thượng đế giáng trần» cho đứng đắn, ta phải giải thích như sau:
  • (1) Xưa nay các thượng trí, thượng nhân đều tin rằng Trời chẳng xa người.
    (2) Thiên đạo hay huyền học, chỉ cốt dạy người chân lý thiết yếu ấy.
    (3) Thánh nhân, chân nhân là những người đã sống phối kết với Thượng đế, vì thế nên được đồng hóa với Trời.
  • Huyền thoại về Lão tử ở Trung Hoa là một bằng cứ.
  • Huyền thoại về Krishna trong Bhagavad-Gita là một bằng cứ khác.
  • Các nhà huyền học Hồi giáo cũng thường xưng mình là Chân lý, là Thượng đế.
    Al-Hallaj, một thánh nhân Hồi giáo thường xưng mình là Chân lý, là Trời nên đã bị cầm tù từ năm 915 đến ngày 23 tháng 3 năm 922 thì bị xử tử vì tội dám phối hợp lẫn lộn trời người (confondre le divin et l’humain) gây hoang mang cho mọi người. [88]
    Al-Hallaj đã nói:
    • «Ta là đấng ta yêu, Đấng ta yêu là ta. Chúng ta là hai thần trong một xác. Nếu bạn thấy ta bạn sẽ thấy ngài, nếu bạn thấy ngài, bạn sẽ thấy ta.»
    Ta có thể dịch thành thơ như sau:
    • Ta cùng với đấng ta yêu,
      Hai đàng là một, khôn chiều qua phân.
      Một thân mà có hai thần,
      Thấy ta, thấy Chúa cũng ngần ấy thôi. [89]
  • Kỳ lạ thay những lời lẽ này có âm hưởng như lời lẽ trong Phúc âm Jean:
    • «Ai đã thấy ta, tức là thấy Cha.
      Sao ngươi lại nói rằng: Xin chỉ Cha cho chúng tôi?
      Ngươi, há không tin rằng ta ở trong Cha và Cha ở trong ta hay sao?» [90]
  
  Sự tháo gỡ những huyền thoại về Lão tử, cho ta trông thấy rõ căn cơ con người, mà Lão tử là một tượng trưng, và định mệnh con người, mà Lão tử là một trong những người đã thực hiện được. Nó cũng giúp ta hiểu rõ nhiều huyền thoại của các đạo giáo thế giới. Bàn cãi rộng hơn cũng không lợi gì thêm. Ta có thể tạm kết thúc bằng một lời trong sách Khải huyền (Apocalypse):
  
  «Kẻ nào thắng, ta sẽ cho ngồi với ta trên ngôi ta,
  như chính ta đã thắng và ngồi với Cha ta trên ngôi Ngài.» [91]
  
  
  
  
  Hàm Cốc Quan: Quan lệnh Doãn Hỉ bái Lão Tử,
  xin Lão Tử viết quyển Đạo Đức Kinh
  
  
  
  nguồn: Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ
  
  ==> Trở về ==> Mục Lục - Đạo Đức Kinh

• Đạo Đức Kinh - Khảo Luận
  ____________________________
  
  
  
  II. Đại cương Đạo Đức Kinh
  
  A. Lão tử một con người hiếu cổ
  
  
  
  
  Thực ra đức Lão tử không phải là người đầu tiên đã khám phá được Chân đạo, Chân lý.
  
  Nhiều người trước ngài đã khám phá và đã thực hiện được Chân đạo, Chân lý. Trong Đạo đức kinh Lão tử nhiều lần đã long trọng tuyên dương
  • đời sống cao siêu của người xưa,
    những phương châm cao đại của người xưa,
    mục đích cao đại của người xưa. [93]
  
  
  • Ngài để cả chương 15 để mô tả lại đời sống huyền diệu của các nhà huyền học đời xưa. Ngài viết:
    
    Ai người xưa khuôn theo Đạo cả,
    Sống huyền vi rất khó tri tường.
    Nay ta gạn ép văn chương,
    Hình dung dáng dấp liệu đường phác ra.
    Họ e ấp như qua băng tuyết,
    Họ ngỡ ngàng như khiếp láng giềng.
    Hình dung phong thái trang nghiêm,
    Băng tan, tuyết tán như in lạnh lùng.
    Họ đầy đặn in chừng mộc mạc,
    Nhưng phiêu khinh man mác hang sâu.
    Hỗn mang ngỡ nước đục ngầu,
    Đục ngầu lắng xuống một mầu trong veo.
    Ngỡ ù cạc một chiều an phận,
    Nào ai hay sống động khôn lường.
    Phù hoa gom góp chẳng màng,
    Đã say đạo cả coi thường phù hoa.
    Sống ẩn dật không phô thanh thế,
    Việc thế gian hồ dễ đổi thay...
    
    
    Nơi chương 41, ngài viết:
    
    Lời xưa đã từng khi truyền tụng,
    Biết đạo thời như vụng như đần.
    Tiến lên mà ngỡ lui chân,
    Tới bên đạo cả mà thân tưởng hèn,
    v.v.
    
    
    Nơi chương 42, ngài nhắc lại một phương châm của người xưa:
    
    Người xưa dạy câu này chí lý,
    Ta cũng đem ta chỉ cho đời:
    Xin đừng bạo động ai ơi,
    Ai mà bạo động chết thôi bạo tàn.
    Đó lời «then chốt» ta ban.
    
    
    Nơi chương 68, ngài viết:
    
    «Sống kết hợp với Trời là tuyệt điểm của đời xưa...»
  • - Liệt tử cho rằng câu:
    • «Cốc thần bất tử, thị vị Huyền tẫn» đã có trong Hoàng đế thư. [94]
  • - Trang tử cho rằng câu:
    • «Thất Đạo nhi hậu đức... thất nghĩa nhi hậu lễ, v. v.» là lời của Hoàng đế. [95]
  • - Hàn Phi tử cho rằng câu:
    • «Tương dục hấp chi, tất cố trương chi, v. v.» là lời của Chu thư. [96]
  • - Các chương 22, 46, 57, 69, 78 đều trích dẫn cổ thư.[97]
  
  
  
  
  
  Xem như vậy, thì Lão tử:
  
  • 1. Chuộng cổ nhân.
    2. Mộ đạo cổ nhân.
    3. Yêu nếp sống thiên nhiên của cổ nhân.
    4. Đã đạt tới tinh hoa mà cổ nhân đã đạt.
    5. Muốn làm sống lại nếp sống của cổ nhân, về phương diện cá nhân cũng như về phương diện chính trị.
  
  
  Cũng nên ghi nhận rằng về phương diện hiếu cổ, hoài cổ này Lão tử hoàn toàn giống Khổng tử.
  Trong Luận Ngữ, Khổng tử cũng nói:
  • «Ta trần thuật, chứ không sáng tạo,
    Tin cổ nhân mộ đạo cổ nhân.» [98]
  
  
  Như vậy người xưa phải có cái gì đẹp đẽ, siêu việt cho nên, các thánh hiền sau này mới ra công khai thác, bảo vệ và lưu lại cho hậu thế. Cái tinh hoa, siêu việt của người xưa là gì?
  
  • 1. Người xưa sống gần Đạo, gần Trời.
    Đã đành không phải người xưa đều có diễm phúc sống gần Đạo, gần Trời, nhưng chắc chắn là đã có một số người đạt được cực điểm tinh hoa đó. Ngày nay chúng ta gọi họ là những người có «tâm địa ban sơ» nghĩa là những tâm hồn sống kề cận với căn bản, với cốt cách con người. [99] Đó là những người hãy còn hồn nhiên toàn vẹn, chưa bị pha phôi bởi vọng niệm, tư tâm, kiến văn, kiến thức.
  • 2. Những người xưa ấy sống trong cảnh tĩnh lãng buổi thái sơ, có một tâm thần hồn nhiên tiêu sái; không bị dục vọng cuốn lôi; danh lợi dụ dỗ, họ như sống trên một vùng Đào nguyên, ngoài dòng biến thiên của lịch sử, ngoài sự quay cuồng của hồng trần. Còn chúng ta ngày nay như là những người đang ở trong một thời kỳ tăm tối, bị đà thời gian lôi cuốn đến nỗi phải điêu đứng hao mòn, không còn cái duyên may là được thường xuyên tiếp xúc với những gì linh thiêng siêu việt như người xưa nữa.
  • 3. Người xưa tóm lại y như sống ngoài sự vận chuyển của thời gian, sống trong trạng thái ban sơ (état primordial), hồn nhiên, toàn mỹ, không bị những tập tục xã hội ràng buộc; không bị những nhà cầm quyền với những luật pháp khắt khe chèn ép. Lão tử đã gợi lại cuộc đời lý tưởng ấy, và cố gắng giải thoát con người khỏi những thằng thúc do những tập tục, những qui ước của nhân quần xã hội và lịch sử gây nên.[100]
  
  
  
  nguồn: Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ
  
  ==> Trở về ==> Mục Lục - Đạo Đức Kinh