Sách giấy sẽ tuyệt chủng?
Đã gửi: Thứ sáu 29/01/16 05:52
Sách giấy sẽ tuyệt chủng?
____________________
Rachel Nuwer - 28 tháng 1 2016
Khi Peter James xuất bản cuốn tiểu thuyết Host của ông trên hai đĩa mềm vào năm 1993, ông đã không lường trước những phản ứng dữ dội sau đó.
Các nhà báo, nhà văn lên án ông. Một phóng viên thậm chí kéo một máy tính và một máy phát điện ra đến bãi biển để chứng minh sự kỳ cục của phương thức đọc sách mới này.- "Tôi trở thành tin trên trang nhất của nhiều tờ báo trên toàn thế giới và bị buộc tội giết chết tiểu thuyết," James nói với pop.edit.lit.
"[Nhưng] tôi đã chỉ ra rằng cuốn tiểu thuyết đã bắt đầu chết với tốc độ đáng báo động mà không cần đến sự can dự của tôi."
Một thời gian ngắn sau khi ra mắt Host, James cũng đã đưa ra dự đoán rằng sách điện tử sẽ ngày càng thịnh hành, cũng dễ đọc và dễ được độc giả đón nhận như sách in. Một ý tưởng bị cho là kỳ lạ trong thời thập niên 1990 cuối cùng đã dần trở thành mối đe doạ đối với sự sinh tồn của sách giấy truyền thống. Hai thập niên sau đó, tầm nhìn của James đang bắt đầu được thừa nhận.
Sách trong kỷ nguyên kỹ thuật số
Sự phổ biến trong những năm gần đây của sách điện tử không phải điều mới lạ, nhưng xu hướng này đang đi về đâu, và tác động của nó đối với sách in là gì vẫn là điều chưa được biết đến. Liệu sách in có cuối cùng sẽ bị xếp chung chỗ với các tấm bảng đất sét, giấy cuộn và các trang đánh máy in trong những tủ kính của các nhà sưu tập, cùng với những vật dụng khác của một quá khứ xa xôi hay không? Và vì sao chúng ta cần phải quan tâm đến điều này?
Câu trả lời cho những câu hỏi này không hề dễ dàng, một phần do tính đa dạng trong cả hai xu hướng đọc sách điện tử và kết quả nghiên cứu về tác động mà sách điện tử mang đến.
Theo một cuộc khảo sát tiến hành bởi Pew Research năm ngoái,- một nửa số người trưởng thành ở Mỹ sở hữu một máy tính bảng hay máy đọc sách điện tử (e-reader),
và cứ trong 10 người thì có ba người đọc một cuốn sách điện tử trong năm 2013.
Tuy sách in vẫn phổ biến hơn nhưng sách điện tử đang bắt kịp ở một tốc độ đáng nể trong một thập niên qua.
Việc chỉ ra rõ thời điểm của cuốn sách kỹ thuật số đầu tiên là thách thức không nhỏ, chủ yếu là bởi vì định nghĩa khác nhau về sách điện tử.
- Hồi thập niên 1970, Dự án Gutenberg bắt đầu xuất bản các tập tin văn bản điện tử,
và những cuốn sách viết bằng HyperCard ra đời trong thời kỳ 1980 đến những năm 1990 nhờ nỗ lực của các công ty như Voyager và Eastgate System.
Có những phần mềm và thiết bị để đọc sách điện tử như Palm Pilot, Microsoft Reader và Sony Reader.- "Các thử nghiệm của Microsoft và Palm đã bắt đầu biến sách điện tử thành hiện thực, tuy chưa phải ở quy mô mang tính thương mại," Mike Shatzkin, người sáng lập và CEO của Idea Logical Company, một nhóm tư vấn từ New York, nói.
Thật vậy, mặc dù một số tranh cãi cho rằng cuốn Host là một trong số các tiểu thuyết kỹ thuật số đầu tiên, các nhà xuất bản lại không tỏ ra quá lo lắng.- "Năm 1992, tôi đã nói chuyện với các CEO tại dăm bảy nhà xuất bản lớn, và tất cả họ đều nói 'điều này không liên quan tới chúng tôi. Mọi người sẽ không bao giờ dán mắt vào màn hình để đọc sách cả," Robert Stein, người sáng lập của Viện nghiên cứu Tương lai của Sách cho biết.
'Cuộc chiến thực sự' giữa sách giấy và sách điện tử
Thế nhưng vào năm 2007,
với việc Amazon cho ra đời máy Kindle, thái độ đó đột ngột thay đổi. Ngành công nghiệp xuất bản bắt đầu lo sợ.- "Amazon đã tìm đến các nhà xuất bản và nói, 'Đây là chuyện nghiêm túc. Chúng tôi muốn sách của quý vị,'" Shatzkin nói.
"Và bởi vì Amazon là Amazon, họ không thực sự quan tâm nhiều về lợi nhuận trên mỗi cuốn sách bán ra bằng giá trị khách hàng. Vì vậy họ sẵn sàng bán sách điện tử với giá rất rẻ."
Từ năm 2008 đến 2010,
doanh số bán sách của sách điện tử tăng vọt, nhảy lên đến 1.260%, tờ New York Times tường thuật.
Sau đó, Nook ra mắt, cùng với iPad và iBooks Store.- "Vào thời điểm đó, ngành xuất bản đã mất tất cả khả năng lấy lại đà," Stein nói.
Trong năm 2011, những công ty in ấn, xuất bản sách như Borders Books tuyên bố phá sản - sách điện tử thì ngày càng trở nên phổ biến - mặc dù không theo cấp số nhân.
Tuy nhiên, trong hai năm qua, đã có một sự thay đổi.
Theo Hiệp hội các Nhà xuất bản Mỹ, doanh số bán e-book, chiếm khoảng 20% thị phần mua sách, đã bắt đầu ổn định. Dữ liệu mới nhất của Pew vào tháng Ba và tháng Tư năm nay cũng cho thấy trên thực tế, lượng đọc e-book đã ổn định trong năm qua. Tạp chí Times chỉ ra rằng lượng sách điện tử bán ra đã giảm trong năm 2015.- "Các nhà xuất bản thở phào nhẹ nhõm, nói rằng 'một nửa thị trường các khách hàng của chúng ta không thích đọc sách trên màn hình'," Stein nói.
Độc giả sẽ đọc sách hay tương tác với sách?
- Tuy nhiên "chúng ta đang ở trong một giai đoạn chuyển tiếp", ông nói. "Việc đọc sách trên màn hình sẽ tiếp tục được cải thiện và mở rộng, đem lại cho mọi người một lý do để chuyển sang màn hình."
Stein hình dung ra hình dáng tương lai của cuốn sách có thể được phát triển không phải bởi các nhà xuất bản thông thường mà bởi ngành công nghiệp game. Ông cũng hình dung ra rằng sự phân biệt giữa nhà văn và người đọc sẽ bị xóa nhòa dần bởi trải nghiệm đọc sách mang tính xã hội, trong đó tác giả và người đọc thời kỹ thuật số có thể tương tác với nhau để thảo luận về bất kỳ đoạn văn, câu hoặc dòng nào.
Thật vậy, dự án mới nhất của ông, Social Book, cho phép các thành viên để chú thích trực tiếp vào các văn bản kỹ thuật số cuốn sách và đã được các giáo viên ở một số trường học và đại học sử dụng nhằm kích thích các cuộc thảo luận.- "Đối với các cháu của tôi, việc đọc sách một mình nghe sẽ lạ lẫm," ông nói.
"Tại sao bạn sẽ muốn đọc một mình nếu bạn có thể tìm đến những ý tưởng của những người mà bạn biết và tin tưởng, hoặc những người từ khắp nơi trên thế giới?"
'Giá trị nghệ thuật'
Sách in sẽ không biến mất hoàn toàn, và nếu có, thì sẽ không phải chuyện sẽ xảy ra trong tương lai gần.
Giống như in mộc bản, phim tay chế biến và dệt dân gian, các trang in có thể đại diện cho một giá trị thủ công hoặc giá trị thẩm mỹ. Sách không dùng để đọc nhưng để xem - catalog nghệ thuật hoặc các bộ sưu tập bàn cà phê - có khả năng sẽ vẫn ở dạng in trong thời gian dài.
- "Sách in sẽ tồn tại, nhưng nó sẽ tồn tại trong một lĩnh vực khác và thu hút một lượng độc giả hạn chế, giống như thơ hiện nay," Stein nói.
"Tuy nhiên, tôi nghĩ rằng sách in dùng để đọc sẽ trở nên vắng bóng hơn trong 10 năm tới," Shatzkin cho biết thêm.
"Sẽ không quá lạ để đến nỗi một đứa trẻ hỏi, 'Mẹ ơi, cái gì vậy?' Nhưng sẽ đủ lạ để khi bạn thấy có ai đó đang cầm một cuốn sách in, trong khi những người khác đọc từ thiết bị điện tử."
Shatzkin tin rằng sự biến mất của sách in "là không thể tránh khỏi", mặc dù ngày đó sẽ phải trong 50-100 năm hoặc nhiều năm nữa.- "Sẽ khó mà hiểu tại sao người ta lại in ra cái gì đó nặng nề, khó vận chuyển và không thể thay đổi gì thêm sau khi in ra," ông nói.
"Tôi nghĩ rằng sẽ tới một thời điểm mà việc in ấn không còn hợp lý. Thành thật mà nói, tôi đã cảm thấy điều này nhiều năm về trước."
Trong khi một số có thể thương tiếc cho tính thẩm mỹ của cuốn sách in, liệu cho ta sẽ còn mất những gì nếu sách in biến mất hoàn toàn? Một số nghiên cứu chỉ ra vài nguyên nhân gây quan ngại.- "Thực tế là nhiều người lo lắng rằng sách có thể biến mất," Maryanne Wolf, Giám đốc Centre for Reading and Language Research tại Đại học Tufts ở Massachusetts, nói.
"Nhưng những người như tôi có lý do để hy vọng rằng điều đó sẽ không là sự thật, vì lợi ích của độc giả".
So sánh lợi ích giữa việc đọc sách giấy và sách điện tử
Theo Wolf và những kết quả nghiên cứu của những người khác, đọc sách điện tử có thể tác động tiêu cực đến cách não phản ứng với văn bản, bao gồm việc đọc hiểu, tập trung và khả năng duy trì sự chú ý đến các chi tiết như cốt truyện và trình tự các sự kiện.
Nghiên cứu chỉ ra rằng chữ in dễ giúp người đọc hoà mình vào nội dung câu chuyện nhất, trong khi chữ điện tử lại dễ gây mất tập trung nhất.- "Rất nhiều người đang lo lắng rằng khả năng hoà mình vào câu chuyện của chúng ta đang thay đổi," Wolf nói.
Lĩnh vực này tuy nhiên vẫn còn trong giai đoạn trứng nước, và những nghiên cứu về tác động tiêu cực của việc đọc sách điện tử vẫn còn sơ khai. Thật vậy, một số nghiên cứu đã cho kết quả ngược lại. Có nghiên cứu còn chỉ ra rằng việc đọc sách điện tử không ảnh hưởng đến hoặc thậm chí còn giúp người đọc nâng cao khả năng hiểu, nhanh nắm được nội dung câu chuyện.
Những nghiên cứu về ảnh hưởng của việc đọc sách điện tử đến trẻ em cũng chưa đồng nhất.
Sách điện tử dành cho trẻ em thường bao gồm cả chuyển động, âm nhạc và âm thanh. Nhưng hiệu quả của những ứng dụng này với việc đọc lại khác nhau, tùy thuộc vào cách chúng được thực hiện.- Nếu làm tốt, "chúng có thể trở thành công cụ hướng dẫn hiệu quả cho trẻ em",
Adriana Bus, một giáo sư tại Đại học Leiden ở Hà Lan, cho biết.
Trong một số thí nghiệm liên quan đến hơn 400 học sinh mẫu giáo, Bus và các đồng nghiệp phát hiện ra rằng những đứa trẻ đọc truyện hoạt hình điện tử hiểu được câu chuyện tốt hơn và học từ vựng nhiều hơn so với những người đọc sách tĩnh.- "Đối với trẻ nhỏ, ngôn ngữ viết thường là rất khó, nhưng hình ảnh hoạt hình có thể giúp chúng hiểu được phần phức tạp hơn của văn bản," cô nói.
Nhưng đối với tất cả những lo lắng về cách mà sách điện tử thay đổi cách chúng ta hiểu các văn bản viết và tương tác với nhau, Wolf chỉ ra rằng "chưa bao giờ kiến thức được dân chủ hoá như thế."
Việc bỏ ra quá nhiều thời gian trên các thiết bị có thể là vấn đề đối với trẻ em và người lớn ở những nơi như châu Âu và Mỹ. Tuy nhiên, với những người ở các nước đang phát triển, đó có thể là món quà của Thượng Đế, Wolf nói. "Chúng là cách thức quan trọng nhất giúp phổ biến văn hóa."
Cô hy vọng rằng chúng ta sẽ tiếp tục duy trì một xã hội coi trọng cả chữ in và chữ kỹ thuật số. Những tín hiệu tích cực gần đây từ các hiệu sách độc lập, ít nhất là ở Mỹ, cho phép cô được lạc quan rằng những người khác cũng đang dần công nhận giá trị của sách in.- "Một mạch đọc đầy đủ trong não là một trong những đóng góp quan trọng nhất cho sự phát triển trí tuệ của giống loài chúng ta," cô nói.
"Bất cứ điều gì đe dọa nó đều là vấn đề mà chúng ta cần cảnh giác và xem xét kỹ lưỡng."
nguồn: bbc.com- "Tôi trở thành tin trên trang nhất của nhiều tờ báo trên toàn thế giới và bị buộc tội giết chết tiểu thuyết," James nói với pop.edit.lit.