Nửa thế kỷ Khởi Hành

Trả lời
Hình đại diện
Bạch Vân
Bài viết: 5388
Ngày tham gia: Thứ sáu 20/03/15 19:19
Gender:

Nửa thế kỷ Khởi Hành

Bài viết bởi Bạch Vân »

  •           

    Nửa thế kỷ Khởi Hành





    Tháng Năm, 1969, tuần báo Khởi Hành, cơ quan ngôn luận của Hội Văn Nghệ Sĩ Quân Đội, số 1, ra mắt độc giả miền Nam Việt Nam (1) với chủ đề “Nhân Vật Người Lính trong Văn Chương.”

    1- Là thư ký tòa soạn song tôi không viết một sáng tác nào trong đó, ngoại trừ mấy câu phỏng vấn gửi cho các nhà văn, và lời mở đầu đăng trên bài trả lời của họ: “Với hy vọng họp mặt các nhà văn, nhà thơ trước các đề tài thuộc phạm vi Văn Học Nghệ Thuật, kể từ số ra mắt này, chúng tôi sẽ thường xuyên gửi tới bạn đọc những cuộc thảo luận, trao đổi ý kiến, phỏng vấn giữa Bộ Biên Tập Khởi Hành và các tác giả mà bạn đọc từng biết tiếng. Kỳ này… chúng tôi đã mời tham dự các nhà văn quân đội, hay đúng hơn, gồm những nhà văn quân đội và những nhà văn đang phục vụ trong quân đội…” Những người nổi tiếng tham dự cuộc phỏng vấn có Văn Quang, Tạ Tỵ, Nhật Tiến, Thảo Trường, Hà Huyền Chi…

    Như thế từ số báo đầu tiên người thư ký tòa soạn đã nghĩ ngay đến thành phần quan trọng nhất của tờ báo, đó là người đọc. Anh chị làm báo, nhưng làm báo cho ai đọc? Chúng ta không phỏng vấn các nhà văn trong số ra mắt để xin ý kiến họ về việc xây dựng hạnh phúc gia đình, hay hỏi họ có kinh nghiệm gì truyền lại cho thế hệ các nhà văn trẻ học hỏi. Những người muốn xây dựng hạnh phúc gia đình tốt đẹp sẽ không thèm nghe các ông nhà văn. Không có nhà văn nào nổi tiếng về việc xây dựng hạnh phúc – như thế là anh chị không tạo ra độc giả cho tờ báo, và trong số độc giả, có bao nhiêu nhà văn trẻ mua báo của anh chị, chưa nói đến việc nếu tất cả các nhà văn trẻ mua báo của anh chị để học hỏi kinh nghiệm đi nữa, thì anh chị có bao nhiêu độc giả?

    Đoạn văn trên người viết muốn trình bày sự liên hệ ràng buộc không thể không có sẽ diễn ra giữa những người xây dựng tờ báo Khởi Hành và bạn đọc Khởi Hành: Khởi Hành sẽ là báo văn nghệ của những người mặc quân phục.

    Khi viết những dòng này, Tháng Mười Hai, 2014, tạp chí Khởi Hành ở hải ngoại vừa bước qua năm thứ XIX, với số báo 214, trong khi trước 1975, tuần báo Khởi Hành đình bản vào giữa năm 1972, ở số 156 (2). Để ghi dấu chân cho cuộc hành trình – cả hai tờ đều do tôi thực hiện, cộng lại là 370 số báo – bài viết này bắt buộc phải là một bài vừa ghi chép vừa hồi tưởng, với những con số và sự kiện nhớ được.

    2- Hội Văn Nghệ Sĩ Quân Đội được thành lập ngày 2 Tháng Sáu, 1967, qua Đại Hội Văn Nghệ Toàn Quân kỳ thứ nhất tại rạp Thống Nhất từ 31 Tháng Năm đến ngày 2 Tháng Sáu, 1967. Nhạc sĩ Đại Tá Anh Việt Trần Văn Trọng được bầu làm chủ tịch. Ông người Nam, năm 17 tuổi ra Bắc học khóa 1 Võ Bị Nam Định, thời gian này sáng tác ca khúc “Bến Cũ.” Bạn cùng khóa của ông có Nguyễn Văn Thiệu, sau là tổng thống Việt Nam Cộng Hòa. Các tác giả Viên Linh, Nhật Tiến, nhạc sĩ Hoàng Nguyên, Tô Kiều Ngân, được bầu ủy viên Ban Chấp Hành.

    3- Không lâu sau khi thành lập, Hội Văn Nghệ Sĩ Quân Đội xuất bản nguyệt san Khởi Hành, Thiếu Tá Tô Kiều Ngân làm thư ký tòa soạn, báo đình bản sau tám số. Đầu năm 1969 tác giả Viên Linh được liên lạc khi hội quyết định biến nguyệt san Khởi Hành thành một tuần báo, và bán ra thương trường như một tờ báo dân sự.

    Nghe phong thanh hội muốn tôi làm tờ Khởi Hành như đã làm tờ tuần báo Nghệ Thuật (chủ nhiệm Mai Thảo) năm 1965. Trong một phiên họp của Ban Chấp Hành tại văn phòng đại tá chủ tịch hội (cũng là tổng cục trưởng Tổng Cục Quân Cụ, đường Trần Quốc Toản) sau một cuộc bầu cử chọn thư ký tòa soạn giữa hai người, Viên Linh được đa số.

    Một tòa soạn được hội thành lập, thành phần gồm hai trung tá, hai thiếu tá, hai đại úy: Tô Kiều Ngân, Lê Đình Thạch, Hoàng Ngọc Liên, Hy Văn, Đặng Trần Huân, Nguyễn Hữu Thông. Trong thành phần trên, Trung Tá Hy Văn là thủ quỹ của hội; Thiếu Tá Lê Đình Thạch vốn là cựu chủ nhiệm nhật báo Tiền Tuyến, tờ nhật báo duy nhất của Quân Đội, trực thuộc Tổng Cục Chiến Tranh Chính Trị; tác giả Viên Linh cũng đang là thư ký tòa soạn nhật báo này, từ khi nhập ngũ, 1966.

    Tôi trông coi hai tờ báo một lúc trong suốt hai nhiệm kỳ thi hành nghĩa vụ quân sự của một thanh niên thời chiến. Tại tòa soạn Tiền Tuyến bộ phận của tôi có các anh Nguyễn Khắc Nhân, Hải Bằng, Viêm Hồng, Châu Sơn (con út nhà văn Chu Tử), tại Khởi Hành có anh Huỳnh Văn Mạnh về trị sự, nhà văn Dương Trữ La viết tin tức sinh hoạt văn nghệ và sửa lỗi các bản in.

    4- Mặc dù có tòa soạn, thư ký tòa soạn toàn quyền điều hành tờ báo về mặt biên tập. Trong phần lý lịch báo (nơi trang 4 hay trang chót) có ghi câu “Bài vở xin đề tên thư ký tòa soạn” đã nói rõ ý đó. Tờ báo nhằm bán ra thị trường tất phải quy tụ các nhà văn tên tuổi, ăn khách, có tầm vóc, muốn thế phải đãi ngộ họ một cách xứng đáng.

    Mặt khác, nói là một tờ báo văn học thì không thể không nêu ra hay thể hiện một chủ trương văn học. Khởi Hành trước 1975 đã viết ngay văn học sử từ giai đoạn trước mình, và tìm tòi khai phá các tài năng mẫn cảm, tinh tế, và việt thực, đôi khi kỹ thuật các cây bút đó chưa vững, nhưng nương cho họ đi lên. Lịch sử văn học Việt Nam sẽ không quên ghi nhận Khởi Hành là diễn đàn đầu tiên của nhiều tiếng nói nhất.

    5- Để thực thi ý mình tránh những phiền hà của hành chánh hay nhân sự xen vào, một hợp đồng riêng đã được thỏa thuận giữa chủ nhiệm chủ bút (Anh Việt Trần Văn Trọng) và thư ký tòa soạn (Viên Linh). Để hoàn thành mỗi số báo, từ xin bài vở, biên tập, trình bày tờ báo, khuôn báo, sắp chữ, ấn loát, phí tổn mỗi số báo từ 16 tới 24 trang khổ 30×43 cm (11.50 x17”) là 45,000 đồng, trong đó 25,000 đồng phí tổn tòa soạn, giấy và công in cho 5,000 số báo; 20,000 đồng là thù lao cho thư ký tòa soạn và nhuận bút cho các tác giả được mời viết.



    Viên Linh (thứ hai, trái), thư ký tòa soạn Khởi Hành, cùng bạn hữu gặp tại Little Saigon, California.


    Những món nhuận bút đầu tiên chi ra là cho các họa sĩ Tạ Tỵ, vẽ tranh trang hoàng nho nhỏ, làm thành clichés (bản kẽm) dùng hoài, như các mục “Thời Sự Nghệ Thuật,” “Vấn Đề,” và người chọn kiểu chữ cho tờ báo. (Hơn 40 năm nay không có tờ báo nào chọn trùng kiểu chữ mansette của Khởi Hành, giản dị đó là kiểu chữ không đúc sẵn, chân chữ vuông vì được vẽ thêm vào. Khi làm Thời Tập năm 1973, chữ Thời Tập cũng vậy, chưa từng báo nào có kiểu chữ ấy vì tôi đã nhờ họa sĩ Lê Tài Điển sáng tác cho một kiểu chữ chỉ có mình có).

    Sau có thêm Nguyễn Hữu Nhật, Nguyễn Hải Chí (CHÓE)… thư ký tòa soạn chỉ trả nhuận bút cho các nhà văn do mình đứng ra mời, xin bài, tùy quyết định riêng không cần báo cáo. Thư ký tòa soạn không có trách nhiệm về nhuận bút với các bài lai cảo (tác giả tự ý gửi đến). Nếu một tác giả có bài được đăng với điều kiện đòi nhuận bút, quản lý sẽ giải quyết bằng quỹ khác của tờ báo.

    Do toàn quyền quyết định mức nhuận bút, tôi không cần giấy tờ chứng minh dù với cả chủ nhiệm. Cùng một trang báo song được chia ra ít nhất là ba mức: 700 đồng, 1,000 đồng, 1,500 đồng. Những người được trả mức 3 là những người mới vào nghề, mức 1 dành cho Mai Thảo, Bình Nguyên Lộc, Thanh Tâm Tuyền, Cung Trầm Tưởng, Ký giả Lô Răng, Võ Phiến; mức 2 dành cho Dương Nghiễm Mậu, Cao Huy Khanh chẳng hạn.

    Chị Năm Đen có quán cà phê bí tất ở đầu hẻm Phạm Ngũ Lão cách tòa soạn bốn, năm căn mỗi tháng tính tiền tôi nợ khoảng ba hay bốn ngàn, do tòa soạn Khởi Hành quá nhỏ, vì chung văn phòng với ba ông khai thuế xe, giấy lưu hành xe (Nha Lộ Vận ở bên kia đường, trong khu Nhà Ga xe lửa)…

    Khi có anh em đến thăm, câu đầu tiên của tôi là “Ra ngoài quán chờ nhé. Uống gì cứ gọi trước đi. Bảo giùm Năm Đen mang cho moa chai 33.” Hơn nữa mỗi buổi sáng vào Cục Tâm Lý Chiến làm bốn trang nhật báo Tiền Tuyến, soạn tin soạn bài, “mise en page” tờ báo, tôi ra Khởi Hành làm việc khá trễ, đâu cũng bốn giờ chiều. Lần nào cũng thấy bằng hữu đang chờ ở đầu ghế quán cóc. Mỗi buổi chiều chúng tôi có một họp mặt hào hứng. Chuyện bài thơ kia hay, cái truyện đó lạ… thường là đề tài nói ở đây.

    Viên Linh

    ————
    Chú thích:

    1- Khởi Hành, tuần báo văn học nghệ thuật ra ngày Thứ Năm. Giấy phép xuất bản số 358/BTT/BC ngày 26 Tháng Ba, 1969. Tòa soạn và trị sự 225-227 Phạm Ngũ Lão, Sài Gòn, điện thoại: 25863. Chủ nhiệm chủ bút: Anh Việt Trần Văn Trọng. Thư ký tòa soạn: Viên Linh. Thư từ chi phiếu xin đề tên chủ nhiệm. Bài vở xin đề tên thư ký tòa soạn. Giá 15 đồng mỗi số. Công sở giá gấp đôi.

    2- Bố cáo của tuần báo Khởi Hành đăng trên số cuối cùng: “TẠM BIỆT BẠN ĐỌC. Vì tình hình chiến sự, 60% số báo gửi đi của Khởi Hành đã bị trả về nguyên gốc, nhất là các tỉnh ở miền Trung, liên tiếp trong tám kỳ báo vừa qua. Trước tình thế này chúng tôi đành phải tạm thời tự đình bản vì tờ báo không đủ vốn để chịu đựng thêm nữa. Thời gian đình bản có thể kéo dài trong hai, hoặc ba tháng. Tuy nhiên chúng tôi hy vọng sẽ gặp lại bạn đọc thân mến trong thời gian sớm hơn, nếu tình hình sớm sủa mau chóng hơn. Tạm biệt quý bạn (Tài liệu in trên Khởi Hành số chót, số 156, ra ngày Thứ Năm, 8 Tháng Sáu, 1972)


    Viên Linh

    Nguồn:http://vietluan.com.au


              
Trả lời

Quay về “Thời luận - Xã luận - Phiếm luận - Tạp ghi”