Nguyễn Đình Toàn

Trả lời
Hình đại diện
Bạch Vân
Bài viết: 5388
Ngày tham gia: Thứ sáu 20/03/15 19:19
Gender:

Nguyễn Đình Toàn

Bài viết bởi Bạch Vân »

  •           






    NGUYỄN ĐÌNH TOÀN
              
    từ ĐỒNG CỎ
    tới ÁO MƠ PHAI

    ____________________________________________
    NGÔ THẾ VINH - California 08/ 03/ 2015






              


    Nhà văn, nhạc sĩ Nguyễn Ðình Toàn (hình: Uyên Nguyên)

              

    TIỂU SỬ:

    Nguyễn Đình Toàn có bút hiệu ban đầu là Tô Hà Vân nhưng thành danh với tên thật và cũng là bút hiệu chính thức sau này; sinh ngày 6 tháng 9 năm 1936 tại huyện Gia Lâm, bên bờ sông Hồng, ngoại thành Hà Nội. Di cư vào Nam 1954, Nguyễn Đình Toàn bắt đầu viết văn làm thơ, viết kịch, viết nhạc, cộng tác với các tạp chí Văn, Văn Học [trong nhiều năm, Nguyễn Đình Toàn phụ giúp Trần Phong Giao tuyển chọn thơ và truyện cho báo Văn]; Nguyễn Đình Toàn cũng viết feuilleton cho các nhật báo Tự Do, Chính Luận, Xây Dựng, Tiền Tuyến; biên tập viên đài phát thanh Sài Gòn, nổi tiếng với chương trình Nhạc Chủ Đề trong những năm 1970s. Sau 1975, cùng chung số phận như mọi văn nghệ sĩ Miền Nam, Nguyễn Đình Toàn bị bắt hai lần và đi tù cải tạo một thời gian gần sáu năm. Sang Mỹ định cư từ cuối năm 1998, Nguyễn Đình Toàn và vợ, chị Thu Hồng cùng phụ trách chương trình Đọc Sách cho đài phát thanh VOA, Nguyễn Đình Toàn còn viết cho tuần báo Việt Tide mục Văn Học Nghệ Thuật của nhà văn Nhật Tiến cho tới khi nghỉ hưu. Gia đình Nguyễn Đình Toàn hiện sống tại Nam California.






    Tác phẩm đã xuất bản:

    • Văn: Chị Em Hải (truyện, Nxb Tự Do 1961); Những Kẻ Đứng Bên Lề (truyện, Nxb Giao Điểm 1974); Con Đường (truyện, Nxb Giao Điểm 1965); Ngày Tháng (truyện, Nxb An Tiêm 1968); Phía Ngoài (tập truyện, viết chung với Huỳnh Phan Anh, Nxb Hồng Đức 1969); Đêm Hè (truyện, Nxb Hiện Đại 1970); Giờ Ra Chơi (truyện, Nxb Khai Phóng 1970); Đêm Lãng Quên (Nxb Tân Văn 1970); Không Một Ai (truyện, Nxb Hiện Đại 1971); Thành Phố (truyện, Nxb Kẻ Sĩ 1971); Đám Cháy (tập truyện, Nxb Tân Văn 1971); Tro Than (truyện, Nxb Đồng Nai 1972); Áo Mơ Phai (truyện, Nxb Nguyễn Đình Vượng 1972); Đồng Cỏ (truyện, Nxb Đồng Dao/ Úc châu 1994).
      Áo Mơ Phai đoạt giải thưởng Văn Học Nghệ Thuật 1973.

      Thơ: Mật Đắng (thơ, Nxb Huyền Trân 1962)

      Kịch: các vở kịch Nguyễn Đình Toàn đều là kịch truyền thanh, trừ Cơn Mưa được trích đăng trong bộ môn Kịch Văn Học Miền Nam của Võ Phiến, những bản thảo khác đều thất lạc.

      Nhạc: Hiên Cúc Vàng (tập nhạc, 1999); Tôi Muốn Nói Với Em (tập nhạc, 2001); Mưa Trên Cây Hoàng Lan (tập nhạc, 2002).

      Ký: Bông Hồng Tạ Ơn I & II (Nxb Đêm Trắng 2006, 2012)




              


    Chiến dịch đốt sách sau 1975
    và những cuốn sách "tro than" của Nguyễn Đình Toàn







    Nguyễn Đình Toàn_ ký hoạ Tạ Tỵ






    Nguyễn Đình Toàn_
    trái: photo by Trần Cao Lĩnh;
    phải: photo by Nguyễn Ngọc Dung, con gái nhiếp ảnh gia Nguyễn Cao Đàm

              





    CHỊ EM HẢI

    Có lẽ Nguyễn Đình Toàn viết khá sớm từ những ngày niên thiếu ở Hà Nội, cũng lập bút nhóm và chọn bút hiệu ban đầu là Tô Hà Vân. Khi di cư vào Nam, thời gian ban đầu, Nguyễn Đình Toàn sống chung với gia đình Nhật Tiến. Không có tiền mua giấy trắng, những trang bản thảo đầu tiên của Nguyễn Đình Toàn đã được viết trên mặt sau của các bản tin VN Thông Tấn Xã phế thải. Khi bắt đầu có tác phẩm xuất bản, Toàn quyết định lấy tên thật làm bút hiệu.

    Chị Em Hải là tác phẩm đầu tay của Nguyễn Đình Toàn, ít được nhắc tới nhưng đã mang ngay dấu ấn văn phong của Con Đường Nguyễn Đình Toàn xuyên suốt qua các tác phẩm văn học của Nguyễn Đình Toàn sau này. Bản thảo Chị Em Hải, được ký giả Lô Răng Phan Lạc Phúc chuyển tới nhà báo Phạm Xuân Ninh rồi tới tay nhà báo Như Phong Lê Văn Tiến, tác giả Khói Sóng, lúc đó đang là tổng thư ký nhật báo Tự Do. Như Phong nhìn ngay được viên ngọc ẩn thạch, nhận ra văn tài của Nguyễn Đình Toàn nên đã để cơ sở báo chí Tự Do xuất bản ngay cuốn sách này cùng với cuốn Thử Lửa của Thao Trường [tiền thân của bút danh Thảo Trường sau này]. Cùng năm sinh 1936, với hai tác phẩm đầu tay, Nguyễn Đình Toàn và Thảo Trường đều mau chóng trở thành hai tên tuổi văn học của Miền Nam.

              


    Vũ Hoàng Chương chết ngay sau khi ra khỏi trại tù cộng sản 06/1976. [Nguồn: tư liệu của Nhật Tiến]

              




    ÁO MƠ PHAI

    Vào thập niên 1960s, nhiều nhà văn Miền Nam, có số lượng sách khá đồ sộ một phần do lối viết feuilleton cho các nhật báo, bên cạnh đó là những truyện kiếm hiệp Kim Dung, truyện dịch Quỳnh Dao nhằm đáp ứng nhu cầu mọi thành phần độc giả thời bấy giờ. Viết feuilleton, Nguyễn Thị Thuỵ Vũ còn gọi viết truyện nhật trình; đó là những tiểu thuyết, truyện dài được các tác giả viết mỗi ngày và đăng từng kỳ báo. Điển hình là nhà văn Mai Thảo, cùng một lúc nhận viết truyện dài cho nhiều tờ báo, đôi khi tới ngồi viết ngay tại toà soạn, đưa từng trang viết chưa ráo mực cho nhà in để kịp sắp chữ.

    Rồi cũng phải kể tới tình huống một feuilleton do nhiều người viết, điển hình là truyện dài "Một Triệu Đồng" của nhà báo Như Phong đăng trên nhật báo Tự Do, khi Như Phong bị lao phổi, do truyện đang ăn khách, toà soạn quyết định tiếp tục. Trong hồi ký Tôi Làm Báo, nhà văn nhà giáo Tạ Quang Khôi kể lại: "Do, ông Nguyễn Hoạt yêu cầu mỗi người viết một đoạn để chờ ông Như Phong đi làm lại". Và truyện dài của nhà báo Như Phong đã được nhà thơ Đinh Hùng, nhà báo Hiếu Chân Nguyễn Hoạt và sau đó là Tạ Quang Khôi viết thay cho tới khi nhà báo Như Phong trở lại toà báo.

    Gần như một phong trào, không thiếu những nhà văn danh tiếng cũng tham dự vào phong trào viết tiểu thuyết feuilletonnhư Mai Thảo, Thanh Tâm Tuyền, Nguyễn Đình Toàn, Thảo Trường, Bình Nguyên Lộc, Sơn Nam, Nhã Ca, Tuý Hồng, Nguyễn Thị Thuỵ Vũ... nhiều người xem đó như thứ sản phẩm giải trí ngắn hạn đáp ứng nhu cầu của xã hội tiêu thụ. Nhà văn Sơn Nam cũng viết feuilleton nhưng chính Sơn Nam sau này lên tiếng phủ nhận, không coi đó là những tác phẩm văn học. Công bằng mà nói tiểu thuyết feuilleton không phải không có tác phẩm hay phải nói là rất hay. Chất lượng tác phẩm tuỳ theo thái độ chọn lựa và cách viết của mỗi tác giả.

    Nguyễn Đình Toàn cũng không là một ngoại lệ. Trừ Chị Em Hải là tác phẩm được viết xong rồi xuất bản, hầu hết các tác phẩm còn lại của Nguyễn Đình Toàn đều là tiểu thuyết feuilleton sau đó được in thành sách như Con Đường [nhật báo Tự Do],Đồng Cỏ [nhật báo Chính Luận], Áo Mơ Phai [nhật báo Xây Dựng], và những cuốn khác trên nhật báo Tiền Tuyến mà chính Nguyễn Đình Toàn cũng không còn nhớ. Nguyễn Đình Toàn có một đức tính là các trang bản thảo chỉ viết một lần, không sửa chữa và giao thẳng cho thợ nhà in sắp chữ. [Nguyễn Mộng Giác sau này là người thứ hai cũng viết bản thảo chỉ một lần không sửa chữa]. Nguyễn Đình Toàn cho rằng chưa hề hy sinh tính văn chương khi chọn viết những truyện dài feuilleton như vậy.

    Nếu theo thứ tự xuất bản, thì Áo Mơ Phai là cuốn sách feuilleton thứ 13 của Nguyễn Đình Toàn, và cũng là tác phẩm được trao giải Văn Học Nghệ Thuật 1973.

    Khi viết bài điểm sách Áo Mơ Phai, Huỳnh Phan Anh, đã nhận định: "Phải nhìn nhận rằng yếu tố 'truyện' là cái gì quá nghèo nàn trong Áo Mơ Phai, truyện dài. Một độc giả bình thường có thể thất vọng sau khi đọc Áo Mơ Phai. Người đọc có thể xếp cuốn sách lại với nỗi bàng hoàng nào đó, có lẽ người đọc sẽ khó thâu tóm 'câu truyện' mà tác giả đã dùng trên 300 trang sách để kể. Có thể câu truyện thật sự của Áo Mơ Phai không thể tách rời khỏi từng trang Áo Mơ Phai, nghĩa là không thể giản lược tóm thâu mà không làm mất ý nghĩa của nó. Có thể vì câu truyện thực sự của Áo Mơ Phai là cái gì chưa hoàn tất, nói một cách nào đó, hãy còn vắng mặt, hãy còn hứa hẹn." [Văn Học 10/02/1974]

    Cũng trên tạp chí Văn Học 1974, Nguyễn Đình Toàn đã nói về kỹ thuật xây dựng Áo Mơ Phai như một tác phẩm tâm đắc của mình: "Mỗi tác phẩm đã viết ra như que diêm đã được đốt cháy, nhà văn có bổn phận phải sáng tạo, dù rằng toàn bộ tác phẩm chỉ là sự nối dài từ cuốn đầu tiên. Nhiều người đã nói tôi dùng lối viết quá dài, cả trang không chấm trong Áo Mơ Phai này mới mang đủ sắc thái không khí của Hà Nội. Nhân vật chính trong tác phẩm không phải là những nhân vật được nhắc tới trong sách mà chính là thành phố Hà Nội. Ai sống ở nơi này thường có cái cảm tưởng đang sống trong một giấc mơ, có lẽ là giấc mơ không bao giờ phai nhạt với sương mù cơn mưa sướt mướt hơi lạnh của mùa thu… Áo Mơ Phai thoát ra từ cơn mơ đó từ khi tôi xa Hà Nội mới 17 tuổi.”

    Ba mươi hai năm sau [9/10/2006] trong buổi mạn đàm với Hoàng Khởi Phong trên RFA, khi được hỏi về Áo Mơ Phai Nguyễn Đình Toàn bày tỏ: "Có những người thức thời, nhìn xa trông rộng, có thể tiên đoán dự liệu được những biến chuyển của thời cuộc, dĩ nhiên có những điều họ tiên đoán cũng có điều sai. Mà đúng hay sai thì chỉ khi nào sự việc xảy ra thì họ mới biết được. Tôi viết cuốn sách đó chỉ dựa trên những dự cảm đối với hoàn cảnh lịch sử cho một người chịu đựng hoàn cảnh lịch sử như chịu đựng sự đổi thay của thời tiết". [HKP mạn đàm với NĐT, RFA 9/10/2006]

    Phát biểu của Nguyễn Đình Toàn khiến người ta liên hệ tới bài diễn văn của Albert Camus khi dự lễ nhận giải Nobel văn chương 1957 tại Stockholm, Camus đưa ra nhận định rằng ngày nay nhân loại gồm số nhỏ người làm lịch sử và đông đảo những người phải gánh chịu những hậu quả do biến cố lịch sử. Và tác giả La Peste / Dịch Hạch cho rằng vị trí của những người làm văn học nghệ thuật là đứng về phía những người khổ vì lịch sử. [Le rôle de l'écrivain, du même coup, ne se sépare pas de devoirs difficiles. Par définition, il ne peut se mettre aujourd'hui au service de ceux qui font l'histoire: il est au service de ceux qui la subissent. [Albert Camus, Discours de Suède 1957]

    Áo Mơ Phai là dự cảm về một thành phố Hà Nội sắp mất, Đồng Cỏ là một tác phẩm khác dự báo một Sài Gòn sắp mất. Nguyễn Đình Toàn mẫn cảm với thay đổi thời tiết cũng như với những biến chuyển của lịch sử. Dự cảm hay trực giác của nhà văn đi trước tấn thảm kịch, đi trước những đổ vỡ chia ly đã mang tính tiên tri.

    Đọc văn Nguyễn Đình Toàn, để sống với Hà Nội những ngày sắp mất nhưng cũng không bao giờ mất qua hơn 300 trang sáchÁo Mơ Phai:

    "Tháng bẩy rồi tháng tám [1954, ghi chú của người viết] qua mau lẹ như những trận mưa đổ xuống không giờ giấc trong những đêm khuya, những buổi chiều. Người Hà Nội bỏ đi và chỉ trong một thời gian ngắn, Hà Nội như một cơ thể mắc chứng hoại huyết. Từ những vùng quê xa, từng đoàn người lam lũ, lầm lũi, ngày ngày gồng gánh, lếch thếch đắt díu nhau về Hà Nội, nằm la liệt tại các công viên, xó xỉnh, vỉa hè, đầy ắp trong Toà Thị Chính, chờ để được đưa đi tới các phi trường, bến tầu, di cư vào Nam.
    Chiều chiều Lan thường ngồi trên bao lơn nhìn xuống khu phố đôi lúc vắng vẻ, đôi lúc chen chúc những đám dân quê níu áo nhau đi như chạy, nhìn những tàn cây trước nhà, cây gần nhất có những cành xoè tới sát bao lơn như những cánh tay, những hàng cây xa dọc theo các khu phố, một ngày, một buổi chiều, bao nhiêu lá đều vàng hết, rồi cũng trong một ngày nữa, tất cả lá như tấm áo khoác của thành phố ấy phai thêm một lần nữa, trút khỏi cành như những giấc mơ rời khỏi vầng trán khô cằn, những sợi tóc rụng khỏi chiếc đầu đau ốm.
    Trong nhiều ngày, Lan có cảm tưởng cơn bệnh của thành phố, của những hàng cây lây sang nàng, Lan thấy chân tay nặng nề không muốn cử động, hơi thở khó khăn.
    Nàng mong đợi ngày đi để đi cho xong, cầu nguyện cho ngày khởi hành đừng đến vội, để còn được ở lại đây thêm nữa, ở lại Hà Nội, chia xẻ nỗi đau đớn của Hà Nội, sống với Hà Nội, chết với Hà Nội, rũ rượi với Hà Nội, rõ ràng là Hà Nội đang kiệt sức, những giọt mưa đọng trên các cành cây, những ngọn lá, chẳng khác Hà Nội khóc." [Áo Mơ Phai, Ch.9, Nxb Nguyễn Đình Vượng 1972]





    GIẢI VĂN HỌC NGHỆ THUẬT LẦN HAI

    Sau 1975, những gì đốt được thì không còn, Nguyễn Đình Toàn cho biết: "không còn một tấm hình nào về cái ngày phát giải VHNT ấy cả. Nhưng cái huy chương thì lạ lắm. Có một người bạn trẻ, đã mua được tấm huy chương đó trên một vỉa hè ở Hà Nội, mang về đây tặng lại cho mình. Hắn nói 'cháu trao tặng bác giải thưởng lần thứ hai'. Bữa hắn mang tới cho mình có mặt Cao Xuân Huy và bạn Huy là Trần Như Hùng, đài phát thanh Úc Châu. Sự việc, Cao Xuân Huy cho là quá hi hữu, có ý viết thành một truyện ngắn". Toàn nói: đó là "cuộc phiêu lưu của con dế mèn" [tên một truyện nhi đồng của Tô Hoài]. Cầm trên tay tấm huy chương bằng đồng mạ vàng đã hoen rỉ theo màu thời gian của 42 năm lưu lạc, tôi nói đùa với vợ chồng Nguyễn Đình Toàn: cũng may là không phải vàng ròng, nếu không thì cũng đã bị đốt chảy trong một tiệm kim hoàn nào đó ngoài Hà Nội.

    Sách Nguyễn Đình Toàn được xếp vào loại văn hoá đồi truỵ sau 1975; nên tất cả bị tịch thu và trở thành "Tro Than", như tên một tác phẩm định mệnh Nguyễn Đình Toàn trong chiến dịch đốt sách lan rộng khắp Miền Nam thời bấy giờ.

    Giải Văn Học Nghệ Thuật 72-73 không phải chỉ có tấm huy chương, mà còn kèm theo số hiện kim 600,000 đồng tương đương với 40 lượng vàng theo thời giá bấy giờ. Tưởng cũng nên nói thêm về giải Văn Học Nghệ Thuật 1961, với số hiện kim 40,000 đồng lúc đó đủ cho nhà văn Nhật Tiến mua một xe hơi Renault 4CV còn chạy tốt cho tới những năm về sau này.
    Cho dù Nguyễn Vỹ có than thở "nhà văn An Nam khổ như chó" nhưng thực ra trong xã hội Việt Nam, họ vẫn là thành phần được quý trọng.

              


    trên:
    hai mặt của tấm huy chương Giải thưởng Văn Học Nghệ Thuật Toàn quốc
    do Tổng Thống Việt Nam Cộng Hoà sáng lập
    Ông Nguyễn Đình Toàn giải chính thức tiểu thuyết (72-73) với tác phẩm Áo Mơ Phai

    dưới:
    bìa tác phẩm Áo Mơ Phai

              





    NHÓM ĐÊM TRẮNG

    Từ 1954, trong vòng 20 năm của Miền Nam, các phong trào văn học được tự do nở rộ. Tự Lực Văn Đoàn được tiếp nối với Văn Hoá Ngày Nay của Nhất Linh, nhóm Sáng Tạo của Mai Thảo Thanh Tâm Tuyền phủ nhận nền văn học tiền chiến với nỗ lực làm mới văn chương, nhóm Quan Điểm của Nghiêm Xuân Hồng, Vũ Khắc Khoan, Mặc Đỗ; rồi tới nhóm Đêm Trắng [cũng có thể gọi là nhóm La Pagode nơi họ tụ tập sinh hoạt] được xem như nhóm Tiểu Thuyết Mới của Sài Gòn. Nhóm 6 người ấy đa số xuất thân nhà giáo: Huỳnh Phan Anh, Đặng Phùng Quân, Nguyễn Nhật Duật, Nguyễn Xuân Hoàng, trừ Nguyễn Đình Toàn và Nguyễn Quốc Trụ. Ý kiến khởi đầu lập Nxb Đêm Trắng là từ Huỳnh Phan Anh, để chỉ xuất bản các sáng tác của nhóm. Tuy mang tên nhóm nhưng họ là những cây bút độc lập, có chung ý hướng là tự làm mới cách viết của mỗi người.

    Nổi bật trong nhóm này là Nguyễn Đình Toàn với kỹ thuật viết mới, viết truyện mà không có truyện, những trang chữ là một chuỗi những hình ảnh tạo cảm xúc và là một trải dài độc thoại nội tâm. Nguyễn Đình Toàn thành công trong nỗ lực tự làm mới văn chương nhưng không vì thế mà bảo ông chịu ảnh hưởng và chạy theo phong trào tiểu thuyết mới của Pháp. Thanh Tâm Tuyền và Dương Nghiễm Mậu là hai tên tuổi khác cũng được nhắc tới khi nói về khuynh hướng tiểu thuyết mới ở Sài Gòn lúc bấy giờ.

    Tưởng cũng nên nhắc tới ở đây, Hoàng Ngọc Biên không ở trong nhóm Đêm Trắng nhưng chính anh là người đầu tiên thực sự nghiên cứu về phong trào Nouveau Roman của Pháp, vào giữa thập niên 1950’s với các tên tuổi như Alain Roble-Grillet, Nathalie Sarraute, Michel Butor, Claude Simon. Hoàng Ngọc Biên đã dịch một số tác phẩm của Alain Roble-Grillet và cũng thể hiện quan niệm tiểu thuyết mới ấy qua tập truyện Đêm Ngủ ở Tỉnh do Cảo Thơm xuất bản Sài Gòn, 1970. Cũng theo Hoàng Ngọc Biên, thì ngoài danh xưng, trong 20 năm Văn Học Miền Nam thực sự đã không có một phong trào Tiểu Thuyết Mới tại Sài Gòn "theo cái nghĩa thời thượng" của phong trào Tiểu Thuyết Mới xuất phát từ Tây Phương.





    NHẠC THOẠI CỦA NHẠC CHỦ ĐỀ

    Vào thập niên 1960, có ba chương trình nhạc được thính giả yêu thích là chương trình Tiếng Tơ Đồng của nhạc sĩ Hoàng Trọng, Tiếng Nhạc Tâm Tình do ca sĩ Anh Ngọc và Mai Thảo phụ trách, và chương trình Nhạc Chủ Đề của Nguyễn Đình Toàn. Mỗi chương trình có một sắc thái hay riêng, nhưng có lẽ “Nhạc chủ đề” trên đài phát thanh Sài Gòn ngày ấy vào mỗi tối thứ Năm được chờ đợi đón nghe nhiều nhất. Những lời dẫn quen thuộc với giọng đọc trầm ấm của Nguyễn Đình Toàn như nhập tâm vào mỗi thính giả:
    Tình ca – những tiếng nói thiết tha nhất của một đời người – bao giờ cũng bắt đầu từ một nơi chốn nào đó, một quê hương, một thành phố, nơi người ta đã yêu nhau… Tất cả mùa màng, thời tiết, hoa lá, cỏ cây của cái vùng đất thần tiên đó, kết hợp lại, làm nên hạnh phúc, làm nên nỗi tiếc thương của chúng ta…

              


    Nguyễn Đình Toàn - Nhạc Chủ Đề 1970: Tình Ca Việt Nam

              


    Không phải chỉ có nữ giới, mà cả phái nam cũng rất mê chương trình Nhạc Chủ Đề của Nguyễn Đình Toàn. Ở Sài Gòn là giới thanh niên sinh viên, nơi chiến trường xa là những người lính.

    Người lính, sau này trở thành thương phế binh, nhà thơ Phan Xuân Sinh hiện sống ở Houston Texas đã bồi hồi kể lại: "Cho đến bây giờ lớp tuổi trên dưới 60... tôi còn nhớ lúc đó ngoài chiến trường với chiếc radio transistor nhỏ bằng bao thuốc, một cái ecouteur gắn vào tai. Chúng tôi có những giây phút chìm vào chương trình Nhạc Chủ Đề của Nguyễn Đình Toàn. Ông đã mang lại cho chúng tôi những giờ nghỉ ngơi thật tuyệt vời khi đối đầu với chiến trường".

    Gs Nguyễn Văn Tuấn từ Viện nghiên cứu Y khoa Garvan Úc Châu trước và sau 1975 là một "fan" của chương trình Nhạc Chủ Đề. Anh Nguyễn Văn Tuấn viết: "Tôi tưởng tượng rằng như có một phép màu nào, xoay ngược lại thời gian. Kìa tôi, trong một hình hài nào đó, giữa đêm lập loè ánh điện, đang ngồi áp tai vào radio, ngồi nuốt từng lời dẫn của Nguyễn Đình Toàn, thả hồn vào những giai điệu tuyệt đẹp tuyệt vời của những bản tình ca không bao giờ tàn lụi..." Rồi mới đây sau khi nghe lại CD Tình Ca Việt Nam Nguyễn Đình Toàn 1970, anh đã phải thốt lên: "mỗi lời dẫn cho một bản nhạc ở đây là một "nhạc thoại" một tác phẩm khác. Nó thể hiện tính thẩm văn và thẩm nhạc của người tuyển chọn là Nguyễn Đình Toàn". Rồi cuối cùng, hai người bạn họ Nguyễn ấy như Bá Nha Tử Kỳ cùng một kiếp tha hương, họ cũng đã gặp nhau không phải trên "một quê hương Việt Nam sợ hãi - chữ của Nguyễn Đình Toàn trong Đồng Cỏ" mà trên lục địa Mỹ Châu thênh thang tự do nhưng vẫn là lưu đầy.

    Truyện Nguyễn Đình Toàn rất giàu hình ảnh và nhiều chất thơ có thể đọc như một bài thơ xuôi/ prose poem. Khi đặt lời cho một bản nhạc thì tự thân phần lời ấy đã là một bài thơ. Nguyễn Đình Toàn viết nhạc, nổi tiếng với một số nhạc khúc, nhưng có lẽ những nốt nhạc được cất cánh từ những ý thơ ban đầu của Nguyễn Đình Toàn. Lời bản Tình Khúc Thứ Nhất đã là một thi phẩm trước khi kết hợp với phần nhạc của Vũ Thành An.

              


    TÌNH KHÚC THỨ NHẤT - LỆ THU





    TÌNH KHÚC THỨ NHẤT

    Tình vui theo gió mây trôi
    Ý sầu mưa xuống đời
    Lệ rơi lấp mấy tuổi tôi
    Mấy tuổi xa người
    Ngày thần tiên em bước lên ngôi
    Đã nghe son vàng tả tơi
    Trầm mình trong hương đốt hơi bay
    Mong tìm ra phút sum vầy
    Có biết đâu niềm vui đã nằm trong thiên tai
    Những cánh dơi lẻ loi mù trong bóng đêm dài
    Lời nào em không nói em ơi
    Tình nào không gian dối
    Xin yêu nhau như thời gian làm giông bão mê say
    Lá thốt lên lời cây
    Gió lú đưa đường mây
    Có yêu nhau xin ngày thơ ngây
    Lúc mắt chưa nhạt phai
    Lúc tóc chưa đổi thay
    Lúc môi chưa biết dối cho lời
    Tình vui trong phút giây thôi
    Ý sầu nuôi suốt đời
    Thì xin giữ lấy niềm tin dẫu mộng không đền
    Dù trời đem cay đắng gieo thêm
    Cũng xin đón chờ bình yên
    Vì còn đây câu nói yêu em
    Âm thầm soi lối vui tìm đến
    Thần tiên gẫy cánh đêm xuân
    Bước lạc sa xuống trần
    Thành tình nhân đứng giữa trời không
    Khóc mộng thiên đường
    Ngày về quê xa lắc lê thê
    Trót nghe theo lời u mê
    Làm tình yêu nuôi cánh bay đi
    Nhưng còn dăm phút vui trần thế







    NƯỚC SÔNG MEKONG MÁU CỦA ĐẤT

    Các tác phẩm văn học lớn thường mang những dự cảm hay cả viễn kiến có thể liên hệ với cuộc sống. Truyện Kiều là một ví dụ: hoàn cảnh nào cũng có thể liên hệ với một câu thơ của Nguyễn Du.

    Tôi không nói rằng Nguyễn Đình Toàn đã sáng tác những tác phẩm lớn, nhưng từ các trang sách của anh, tôi đã tâm đắc tìm thấy ở đấy những dự cảm để dễ dàng đưa vào trích dẫn. Nguyễn Đình Toàn đã ví nước sông Mekong như "máu của đất" trước viễn tượng một Cửu Long Cạn Dòng.

    Và khi có tin cặp vợ chồng ngư dân Nguyễn Văn Chơn cư ngụ tại huyện Lấp Vò tỉnh Đồng Tháp mười ngày trước Giáng Sinh đã rất đỗi vui mừng khi lưới được một con cá đuối khổng lồ trên sông Tiền, đoạn giữa hai xã Tân Mỹ và Tân Khánh Trung. Con cá đuối có chiều dài hơn 4 mét ngang 2 mét và nặng tới 270 ký. Cá đuối hay Selachian, tên khoa học là chondrichthyes, thuộc loài cá sụn là giống cá nước mặn. Trong niềm vui lưới được con cá đuối nước mặn to khủng trên khúc sông Tiền cũng chính là tín hiệu của thảm hoạ:“Có biết đâu niềm vui đã nằm trong thiên tai” như lời thơ Nguyễn Đình Toàn, bởi vì nạn ngập mặn / salt intrusion đã càng ngày càng lấn vào rất sâu vào vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long, nơi vốn là vùng đất của “phù sa, lúa gạo, cây trái và tôm cá đầy đồng...” [CLCD BĐDS, Ch. XIV, Nxb Văn Nghệ 2000]






    BÀ TÚ XƯƠNG THU HỒNG

    Tôi quen Nguyễn Đình Toàn có lẽ khởi đầu từ những trang sách Chị Em Hải, rất sớm khi còn là sinh viên Khoa học. Quán cà phê La Pagode thường là nơi có thể dễ dàng gặp Toàn và các bạn văn nghệ của anh, cũng là nơi hình thành nhóm Đêm Trắng sau này. Nguyễn Đình Toàn ngoài giờ làm ở đài phát thanh, hầu như thường ngày ra ngồi viết nơi quán Cái Chùa này.

    Chỉ được gặp chị Toàn khi tới thăm căn nhà rất nhỏ của anh chị, trước nhà có hàng cây trứng cá, trong một con hẻm cũng rất nhỏ phía sau đài phát thanh Sài Gòn. Chị Thu Hồng, tên người bạn đời tấm cám hơn 60 năm của Nguyễn Đình Toàn, chị nhỏ hơn Nguyễn Đình Toàn sáu tuổi, chị có vẻ đẹp với cá tính mà các hoạ sĩ rất muốn vẽ, một thứ người mẫu cho những bức tranh của Modigliani cộng thêm với cái trán cao bướng bỉnh khi chọn lựa và chấp nhận sự thách đố của số phận. Chị cũng là xướng ngôn viên cho một chương trình của đài phát thanh Sài Gòn. Thời kỳ ấy, Toàn thì bị lao phổi khá nặng, lại mới có một đứa con đầu lòng. Thuốc chữa bệnh lao lúc đó rất hiếm hầu như chỉ có hai thứ: thuốc viên Rimifon, và thuốc chích Streptomycin có thể gây điếc. Toàn thường ho ra máu, sức khoẻ suy kiệt và thường xuyên bị ám ảnh bởi cái chết giữa tuổi mới ngoài 20 ấy. Tập thơ Mật Đắng được sáng tác trong giai đoạn đen tối và gần như tuyệt vọng này. Võ Phiến khi viết về thi phẩm Mật Đắng của Nguyễn Đình Toàn, thay vì bốn cái khổ: sinh, bệnh, lão, tử "trong Mật Đắng không có cái lão, nhưng thay bằng cái ái, càng tệ hơn... Sinh, bệnh, ái, tử, nghe có hơi lạ tai một chút, dù sao cũng là chuyện của mọi nơi chốn, mọi thời đại". [Văn Học Miền Nam, Thơ, Nxb Văn Nghệ 1999].

    Trong bài thơ Úp Mặt, Nguyễn Đình Toàn viết:
    Bàn tay vuốt mặt xương lồi
    Hai mươi tư tuổi một đời cũng xong


    Có lẽ sức sống toả sáng nơi căn nhà nhỏ chật của vợ chồng Nguyễn Đình Toàn lúc ấy là nụ cười luôn luôn rạng rỡ và cả ẩn nhẫn của chị Thu Hồng, vợ Toàn. Với tôi, chị là hình ảnh nguyên mẫu của một bà Tú Xương lúc ấy và cho tới suốt cả những năm về sau này, chị bền bỉ đảm đương một gia đình bốn con và cả thăm nuôi Nguyễn Đình Toàn trong suốt thời gian gian tù đầy.

    "Xưa nay nhân định thắng thiên cũng nhiều", bà Tú Xương của thời hiện tại đã đảo nghịch lời tiên tri Mật Đắng, và Nguyễn Đình Toàn thì nay cũng đã vượt xa cái ngưỡng tuổi "cổ lai hy", tới tháng Chín 2015 này, Nguyễn Đình Toàn tròn 80 tuổi.
              


    Nhà văn Nguyễn Đình Toàn và bà Tú Xương Thu Hồng
    Huntington Beach Library 2014
    [source: photo by Đặng Tam Phong]

              



    Rồi vợ chồng Nguyễn Đình Toàn cũng sang được Mỹ tuy khá trễ 1998. Và kể từ sau những năm 2000, sau bao tháng năm thăng trầm, chị Thu Hồng vẫn là hình ảnh một bà Tú Xương ngày nào, nhưng chị đã bắt đầu quên nhiều điều, quên những chuyện nhân sinh hiện tại. Nhưng mỗi khi khi phone tới nhà không gặp Toàn, xin nói chuyện với "bà Tú Xương" thì bên kia đầu dây là một giọng cười ròn rã, chị nhận ra ngay ai đang nói chuyện với chị và nhớ lại đủ mọi điều. Một hôm tới thăm anh chị cách đây không lâu, nửa buổi sáng câu chuyện rộn rã, khi ra về anh chị xuống thang đưa tiễn tôi ra xe, chị Toàn nói hồn nhiên: "hôm nào anh Vinh tới nhà tụi này chơi" Toàn nhắc chị, anh ấy vừa mới từ nhà mình xuống đây mà. Chị Toàn thì vẫn cười hồn nhiên. Tôi vẫn nghĩ nếu không có bà Tú Xương, có lẽ Toàn đã chẳng thể sống sót cho tới cái tuổi gần 80 như hôm nay. Toàn không phủ nhận điều ấy và dí dỏm nói, "cũng vì vậy mà bây giờ tôi đang trả nợ cho bà ấy", Toàn nói tới vai trò không thể thiếu hàng ngày phải chăm sóc người bạn đời của mình. Hai vợ chồng sống như đôi chim liền cánh, từ bấy lâu nay, Toàn đã không thể để chị ở nhà một mình.

    Quanh năm buôn bán ở ven sông,
    Nuôi đủ năm con với một chồng.


    Nói tới thành tựu của một nền văn học, người ta chỉ nhắc tới những nhà văn, nhà thơ nhưng có lẽ không thể không nhắc tới những bà Tú Xương của mọi thời đại với bao nhiêu công khó hy sinh của họ.





    MỘT CHÚT RIÊNG TƯ

    Ca sĩ Quỳnh Giao, trong bài viết về "Nguyễn Đình Toàn, Dẫn Em Vào Nhạc" đã cho rằng "Nguyễn Đình Toàn là nghệ sĩ không cần được giới thiệu" điều đó có lẽ đúng với các thế hệ sống ở Miền Nam trong giai đoạn 1954-1975. Nhưng với các thế hệ sinh ra và lớn lên sau 1975 ở trong nước cũng như ở hải ngoại, những bài viết giới thiệu một Nguyễn Đình Toàn tài năng trong nhiều lãnh vực văn, thơ, nhạc, kịch vẫn là điều cần thiết. Và đáng mừng là đã có rất nhiều bài viết về mọi khía cạnh của Nguyễn Đình Toàn, nghĩ tới một bài viết mới về Nguyễn Đình Toàn, câu hỏi được đặt ra là liệu còn gì để viết nữa nếu không phải là những chia xẻ chút riêng tư với một bạn văn và cũng là cố tri.

    Bài viết này gửi tới bà Tú Xương Thu Hồng và Nguyễn Đình Toàn tác giả Mật Đắng khi anh sắp bước vào tuổi 80 gần như một phép lạ.





    NGÔ THẾ VINH
    California 08/ 03/ 2015


    Nguồn: http://www.diendantheky.net
              
Hình đại diện
Hoàng Vân
Bài viết: 20010
Ngày tham gia: Thứ sáu 20/03/15 16:11
Gender:

Nguyễn Đình Toàn, tình yêu & tuổi trẻ trong thơ văn

Bài viết bởi Hoàng Vân »

  •           







    Nguyễn Đình Toàn,
    tình yêu & tuổi trẻ trong thơ văn

    ___________________________________
    Nguyễn mạnh Trinh - 14.07.2009








    Nói đến Nguyễn Đình Toàn, là phải đề cập đến ba chân dung nghệ sĩ: văn sĩ, thi sĩ và nhạc sĩ. Ba chân dung này có nhiều khi ở ba lãnh vực khác nhau nhưng lại có những quan hệ mật thiết với nhau. Một điều rõ ràng là bất cứ trong lãnh vực nghệ thuật nào, cũng đều thấy một con đường khác lạ với mọi người.

    Thơ, văn, hay nhạc, cũng đều là một cách thế để suy tư, để sống bằng cảm quan của mình. Đời sống như dệt ra bằng những nỗi buồn và ở nơi ông, với một sức khỏe mong manh lại làm cho cuộc nhân sinh như bị u ám thêm. Suốt từ lúc còn trẻ tuổi, đi vào văn chương với cái bút hiệu Tô Hà Vân của thời Hà Nội xa xưa đến lúc vào Sài Gòn, viết tác phẩm đầu tay là Chị Em Hải đăng từng kỳ trên nhật báo Tự Do, rồi đến các tác phẩm sau này, cũng đều là những tác phẩm về tình yêu & tuổi trẻ, tuy hình thức có khác đi, vẫn là biểu hiện của một cách thế sống, một suy nghiệm sống.

    Nguyễn Đình Toàn được kể như một người viết chịu ảnh hưởng nhất của phong trào Tân Tiểu Thuyết, một phong trào viết tiểu thuyết mà còn được gọi là anti-roman, với chủ trương mới lạ đi ngược lại cách viết tiểu thuyết cổ điển như đã hiện hữu trong văn chương từ trước. Chủ trương của những nhà văn như Alain Robbe-Grillet, Claude Simon, Nathalie Sarraute,... là nhà văn phải xóa bỏ chủ quan khi cầm bút. Cách viết phải rất khách quan, như ống kính của người chụp ảnh, ghi chép lại nguyên vẹn sự việc và không có xúc cảm hoặc nhận định chủ quan chen vào. Tân tiểu thuyết (nouveau roman) còn có tên mệnh danh khác là trường phái của cái nhìn, nghĩa là y hệt một cặp mắt, nhìn, quan sát trung thực sự vật không bị biến tướng biến dạng bởi sự cảm nhận cá nhân.

    Nhưng khi được hỏi về phong trào tân tiểu thuyết ở Việt Nam trong thời kỳ thập niên 60 thì Nguyễn Đình Toàn trả lời rằng ông nghĩ sao thì viết vậy mà thôi. Câu hỏi tiếp là liệu có chính xác không khi nói ông và một số bạn đồng hành chịu ảnh hưởng của tân tiểu thuyết như Huỳnh Phan Anh, Hoàng Ngọc Biên, Đặng Phùng Quân,…? Thì Nguyễn Đình Toàn trả lời là đó là những nhóm bạn viết trẻ hơn ông thường gặp nhau ở quán cà phê La Pagode chứ không phải là cố tình tạo ra một phong trào văn học mới lạ ở Miền Nam lúc ấy.

    Có một điều khi ông là một trong ba người lựa chọn bài vở cho tạp chí Văn thời mà Trần Phong Giao làm chủ biên, thì bài vở được lựa chọn nhất là ở bộ môn văn đã có nhiều khám phá và các người cầm bút trẻ đã có bước khởi đầu tốt đẹp. Cũng như các trào lưu văn học cũng như các tác giả nổi tiếng trên thế giới được viết thành những chủ đề như những cánh cửa mở ra nền văn chương quốc tế.

    Tiểu thuyết của Nguyễn Đình Toàn có cách tạo dựng nhân vật khá độc đáo. Những nhân vật ấy sống ơ hờ trong một không gian, thời gian mỏng mảnh, của bàng bạc những suy tư và nội tâm là những rối rắm phức tạp. Ông mang tuổi trẻ đi vào tình yêu và mỗi một nhân vật là mang theo một định mệnh mà ở đó con người bị lôi cuốn đi trong những mê thức chập chùng mà cuộc sống đã sẵn dành.

    Đọc trong các tiểu thuyết của ông như Con Đường, như Ngày Tháng, như Không Một Ai, như Đồng Cỏ,... hoặc một số truyện ngắn như trong tập Đêm lãng Quên chẳng hạn, thì thấy rõ cung cách của một người viết tạo ra một chỗ đứng cho tác phẩm của mình. Cùng với những cây bút khác, quả thực ông có tạo ra thành một phong trào mà nhà văn Mai Thảo gọi là có một chút thành công và thất bại. Thành công là phong trào này đã đem lại cho văn chương tiểu thuyết một chân trời mới mà kỹ thuật và ngôn ngữ là những khai phá bất ngờ đầy hứng thú. Nhưng thất bại vì không thể làm thay đổi được cảm quan của người đọc về tiểu thuyết truyền thống. Trước sau, tiểu thuyết vẫn là biểu hiện của đời sống qua ý nghĩ chủ quan người viết.

    Nguyễn Đình Toàn có lẽ sáng tác cũng không hề để ý đến những thành tựu hay mất mát thua được của tân tiểu thuyết mà ông chỉ viết theo ý thích của mình, ông có niềm tin vào công việc mình làm và xác tín một thái độ rất trí thức nên tiểu thuyết của ông được kể đến như những thành tựu và rõ ràng ông đã có địa vị của một nhà văn đáng kể trong hai mươi năm văn học miền Nam…




    Đọc Con Đường, để thấy được định mệnh của một người đàn bà sẵn dành riêng một góc tối đau khổ. Nhân vật ấy có một cuộc đời bị bủa vây bởi tất cả những điều khốn khó nhất mà lại bất thường với khuôn mặt có vết chàm khó coi. Cha mất sớm, mẹ bỏ đi lấy chồng, thân thể thì dị dạng nên con người sống gần với bản năng hơn là lý trí. Cô ta không có một chọn lựa nào khác là đầu hàng nghịch cảnh và sau chuyến đi thăm người mẹ trở về đã dễ dàng ngả vào bàn tay của một người đàn ông xa lạ và trở thành đàn bà từ đêm dọc đường ấy cùng với sự khám phá về nỗi sung sướng vô biên của nhục cảm. Nhân vật xưng tôi trong Con Đường đã bị trôi vào một bi kịch cũng như người mẹ mười năm trước cũng đã lang chạ ngoại tình và rút cuộc chỉ là một dòng lệ rớt trên mi khi đưa tiễn đứa con trở về từ bến xe.

    Nhân vật xưng tôi trong truyện và nhân vật “người viết kịch” đã đóng một vai kịch của những cuộc đời mà ở đó đã sẵn mầm chứa của những điều tối tăm ẩn sâu trong nội tâm con người. Thêm một nhân vật “bà ở chung“ đã làm thành một vở kịch tay ba mà ở đó người đàn ông đã giương một cái bẫy để cho hai người phái nữ vào sụp hố. Và sân khấu kịch không là chỗ nào khác hơn là cái giường, nơi tình yêu có khi là hỗn hợp của sự ngu ngốc khờ dại và lòng đam mê nhục dục cao độ.

    Con đường với cô bé xấu xí bây giờ giống như con đường mà mẹ cô đã đi xa vĩnh viễn đứa con gái của mình. Một con đường định mệnh mà sự gian truân là hành trang mang theo. Trong tiểu thuyết Nguyễn Đình Toàn, đầy dẫy những nghịch cảnh và con người luôn luôn thủ vai người thua bại. Họ đi trên những con đường mù mịt mà không cưỡng lại được những cảnh trớ trêu bày sẵn…

    Trong Con Đường, tác gỉa bắt nhân vật phải xuôi theo định mệnh và chấp nhận tất cả những hậu quả bi đát dù có phi lý đến đâu chăng nữa. Cuộc đời sẵn dành cho mỗi con người một phận số và sẽ chẳng thể phản kháng được mà phải giơ tay đầu hàng trước những trớ trêu nghiệt ngã của cuộc đời…




    Đọc một tác phẩm khác, Ngày Tháng, lại thấy được một số phận của người đàn bà bị lôi vào những mảnh sống đầy khúc mắc mà sự bó tay bất lực đã làm đời sống tưởng như bị triệt hủy thối rữa. Tiểu thuyết của ông là ray rứt nôi tâm, là những cảnh ngộ bị lôi cuốn vào, là sự tranh đấu giữa dục vọng và thánh thiện để rồi bản năng đã dẫn dắt con người. Nhân vật nữ tên Hà sống trong nỗi mòn mỏi cuộc sống, không dám liều bước sợ bị vấp ngã, nên cứ đành trôi theo cuộc đời. Nhân vật ấy như được treo lơ lửng bằng những chán chường và người đàn ông chỉ có giá trị như là một sự kềm hãm, một sự cho phép ngấm ngầm kể cả chuyện làm tình. Thân phận của một người đàn bà 30 tuổi góa chồng sống một mình cô đơn thảm thiết dầy vò kể cả việc tự sờ mó thân thể mình trong cơn dục vọng. Người chồng đã chết vẫn ám ảnh nàng với hình ảnh của bộ đồ bay phi công và những ngày tháng sống ở thành phố biển đã là một ám ảnh không nguôi.

    Hà gặp Vinh, một phóng viên chiến tranh và một mối tình bắt đầu với đam mê nhưng lại kéo theo những khúc mắc của đời sống, Hà sợ cô đơn nhưng cô đơn lại như một ám ảnh khiến đời sống như cứ dài ra nỗi khắc khoải... Hai người yêu nhau nhưng tự biết khó thể gần nhau vì mỗi người đều có cuộc sống riêng, có phận đời riêng. Nhưng dục vọng và sự ân ái cứ như sợi dây trói buộc và con người như không thoát ra được. Cuộc sống như một chọn lựa bắt buộc. Có lúc Hà muốn bắt cặp với một người Mỹ say mê nàng nhưng rồi vẫn chỉ là những nửa vời của mê đồ không ngõ thoát.

    Ở Nguyễn Đình Toàn và tiểu thuyết Ngày Tháng, nhân vật như lúc nào cũng ở trong trạng thái chiến đấu khốc liệt giữa bản năng và sự hướng thiện. Khi nằm ôm người tình để ngày mai đi vào quân trường, sự cô đơn như nỗi chết cứ chập choạng vây quanh đời sống.




    Nhân vật của Con Đường và Ngày Tháng là đàn bà thì trong tiểu thuyết Không Một Ai thì nhân vật lại là một người thanh niên bị thương trong một cuộc hành quân giải ngũ trở về thành phố làm một công việc văn phòng. Vết thương về thể xác vẫn còn trong khi về tâm não thì cũng bị khủng hoảng theo. Nhân vật ở đại danh từ ngôi thứ nhất xưng tôi là một người có ý hướng muốn thay đổi cuộc sống mình, quên và bỏ đi những ký ức cũ, và cả hiện tại cũng đầy vết thương. Nhưng tất cả chỉ ở trong ý nghĩ thôi, và đời sống cứ như thế một mực chán chường của những vết thương không lành miệng.

    Tác phẩm của Nguyễn Đình Toàn thường xuất hiện rất ít nhân vật và những nhân vật thường hay độc thoại, ít đối thoại và thường là những khám phá đi sâu vào nội tâm con người. Ở trong tiểu thuyết Không Một Ai, cũng chỉ có bốn nhân vật, gồm chàng thanh niên xưng tôi, người nữ lúc bỏ đi lúc trở lại tên Ph., Trang, người đàn bà đau khổ có số phận không may và Kế, người đàn ông đứng tuổi nhưng lại có đam mê của thời mới lớn. Những nhân vật ấy chia sẻ với nhau những định mệnh, mà sự bất hạnh dường như lúc nào cũng lẩn khuất và hạnh phúc là những giây phút chen lẫn ngắn ngủi. Chàng trai xưng tôi trong truyện thì người tình vừa bỏ đi, đời sống thì đầy những cơn đau về thể xác lẫn lộn về những ảo tưởng của tâm trí nên cuộc sống ấy như phủ đấy những bóng tối. Trang, người đàn bà làm chung sở cũng chẳng may mắn hơn, cũng chuyện tình cảm gãy đổ, sống với bà mẹ và hai đứa con và trong lòng luôn khao khát một cuộc tình, để lấp cho đầy khoảng trống. Chàng trai thì lại nhìn Trang để nghĩ tới người tình đã bỏ đi, ân ái với Trang để tưởng tới những thỏa mãn nhục dục từ Ph., người tình lang chạ.

    Tình yêu trong tác phẩm của Nguyễn Đình Toàn phần đông đều có những gãy đổ và thường là những nửa vời trong cuộc sống họ. Có ý chỉ là ý nghĩ, rất mong manh và thoảng qua. Nó phác họa một thế giới khác, một không gian thời gian khác mà rất ít chất cụ thể. Nó gần như của một con người khác lúc nào cũng tự đi kiếm mình và đời sống mình dù con người ấy, ngày tháng ấy, khung cảnh ấy vẫn sờ sờ trước mặt. Họ vong thân trong chính cuộc sống của họ. Trong Không Một Ai, nhân vật nào cũng đều có một thế giới riêng. Ngay cả Kế, một người lớn tuổi cũng làm việc chung với nhân vật xưng tôi và Trang cũng là một nhân vật lạ lùng. Khi nghe người con là trung úy Quân y bị chết ở chiến trường, cũng là lúc vừa được lên chức, Kế như người bị phân đôi và chẳng biết làm gì nên rủ người bạn trẻ đi hút. Chiến tranh, hiện hữu với vết thương của nhân vật xưng tôi, hay cái chết của con trai Kế, chỉ là một nhắc nhở về cơn dông bão mà thôi.

    Rồi những phức tạp, những xếp đặt của định mệnh để Trang ngủ với Kế, rồi tính phá thai rồi nhân vật tôi lại muốn cứu vớt, rồi Ph. Người tình trở về, rồi Trang chết. Tất cả những diễn tiến ấy là đoạn kết của Không Một Ai. Một câu truyện rất hiện sinh, của những người hiện hữu trong cái phút giây hững hờ của cuộc sống. Mà, tiểu thuyết ấy cũng chính là một hành trình của những cuộc viễn du vào thế giới nội tâm, mà những con đường hình như đầy ngõ rẽ và nhiều bóng tối, của chính cuộc sống và những cảm nghĩ về cuộc sống.




    Trong văn chương, Nguyễn Đình Toàn đã có định kiến về cõi sống, một định kiến mà chiều sâu của sự u ám bi quan đã làm khuất lấp đi bề mặt của cuộc sống hiện hữu. Ông muốn đi sâu vào ý thức, để từ đó soi rọi thêm những nhận định, nhìn rõ thêm chân dung con người và đôi khi cả mặt sau của chân dung ấy. Ông viết như một cách thế để “kể về“ hoặc “nói về” mà không phải là “viết về”. Và cách nói hay kể cũng đều trầm lắng, mà cảm quan thì được dấu đi những phẫn nộ hay phản kháng, thành ra tiểu thuyết của ông có nét riêng của một sự chấp nhận. Chấp nhận cả những hữu lý và vô lý của cuộc đời. Những nhân vật ấy, tuy đầy dẫy trong thế giới chúng ta nhưng lại được nhìn và tả khác đi thành những nhân vật của riêng Nguyễn Đình Toàn với tất cả cá tính của một cuộc sống bề trên thì có vẻ tĩnh lặng nhưng bề sâu là đầy những cuộc sóng lớn. Và, dù ở trong một đất nước chiến tranh, cuộc chiến vẫn là những bề sâu khuất lấp, tuy nhiều ảnh hưởng nhưng lại có mặt như một nỗi tình cờ…




    Đọc văn nguyễn Đình Toàn, thấy thấp thoáng những khuôn trời thơ mộng. Và với Áo Mơ Phai, xuất bản năm 1973 đã đoạt giải thưởng văn học toàn quốc.




    Sống ở hải ngoại, ông viết mục phác họa chân dung tác giả cho các báo và sau đó ông chọn lại và in Bông Hồng Tạ Ơn.

    Suốt một hành trình văn chương dài hơn nửa thế kỷ, tác giả “Bông Hồng Tạ Ơn” đã có thật nhiều dịp tiếp xúc, làm việc, hoặc thân tình với nhiều nghệ sĩ trong nhiều bộ môn nghệ thuật. Thành ra những cảm nhận của ông về người, về thơ, về văn, về nhạc... đều có nét chính xác cũng như sâu sắc và khiến người đọc hình tượng được những cá tính của những khuôn dáng nghệ sĩ ấy. Với 190 tác giả Việt Nam được phác họa trong bộ sách 2 tâp, độc giả có thể mường tượng được một thời kỳ văn học nghệ thuật có nhiều khai phá. Với cách viết ngắn gọn nhưng cô đọng và khá đầy đủ, từng tác giả và từng tác phẩm được biểu hiện trung thực. Đây có lẽ là một công trình làm phong phú hơn sinh hoạt văn học ở hải ngoại và là những tài liệu cho những người còn yêu ngôn ngữ Việt và văn chương Việt. Có nhiều tác giả khá lạ với người đọc cũng như có nhiều bài nhạc bài thơ tưởng đã quên lãng thì với cái trí nhớ gần như xuất thần, tác giả ghi chép lại khá chính xác và đó chính là điểm rất đặc biệt của tác phẩm “Bông hồng Tạ Ơn”…

    Hình như, những chân dung nghệ sĩ được đề cập đến được chọn lựa tùy cảm hứng và không có một tiêu chuẩn nào. Và tác giả cũng không muốn làm công việc chọn lọc những vóc dáng nghệ sĩ tiêu biểu trong tập sách này. Ông yêu thích và nhớ được tác giả và tác phẩm rồi viết ra với cảm tình của mình.





    Nguyễn Đình Toàn cũng là một nhà thơ nổi tiếng. Những tập kịch thơ như Phạm Thái Trương Quỳnh Như hay tập thơ Hồi Sinh, hoặc tập thơ đầu Mật Đắng tạo cho ông có một vóc dáng thi sĩ mà về sau này ông đã mang ngôn ngữ của thi ca hòa hợp cùng với cung bậc của âm nhạc thành những ca khúc có sức lôi cuốn thính giả.

    Ở trong những tập sách bìa dầy chép thơ của các cô cậu học trò thường có nhiều bài thơ được chép với sự nâng niu trìu mến. Khi tuổi đã lớn, đọc lại những bài thơ ấy, như có một chút vọng động nào ngân nga. Có thể là bước đi về của thuở hoa niên ngày cũ...

    Thơ Nguyễn Đình Toàn, nhẹ nhàng như bài thơ Khi Em Về:

    • Khi em về trời xanh và gió mát
      Con đường mòn thơm lá mục quê hương
      Vườn cải ngồng rủ ong bướm về sân
      Anh nằm đây buổi trưa và tiếng nắng
      Mặt đất mềm bước chân em chợt nhẹ
      Lá tre vàng dồn thổi mùa thu đi
      Luống huệ ấy xòe những vầng hoa trắng
      Và dầy thêm lá rụng lớp phên che
      Quê mẹ đấy ưu phiền nhiều quá lắm
      Hàng cau già mo thương bẹ quắt queo
      Anh nằm đếm những ngày rồi những tháng
      Đi qua dần khi nước mắt buông theo...”

    Có khi là thơ buồn, thơ của những lời ru từ xa xưa vọng lại, từ hiện tại thổi về. Thơ của lời ru cuối cùng cho một cuộc tình xa cách:

    • Ru em lần cuối cùng này
      Bằng hơi mát của một ngày sắp xa
      Bằng giờ phút sắp chia xa
      Rồi thôi rồi chẳng bao giờ nữa đâu
      Giòng kinh năm ngón son cầu
      Với môi mặn với hồn trao nghẹn lời
      Với sầu xưa ngút trên vai
      Tóc xanh non với khuy cài áo thơm
      Hàm răng mát tuổi má tròn
      Đường thêu chỉ đã hao mòn đây em
      Gió trời xin ngủ bình yên
      Coi như giấc mộng ưu phiền đấy thôi
      Mây cao với mắt trông vời
      Soi gương trán bỏng quên người tôi đi”

    Có khi thơ lại là những bước đi về. Thơ Nguyễn Đình Toàn đầy những chỗ đi và nơi về, nơi chốn mà không gian thời gian ngưng đọng từ nỗi buồn chia xa của sẵn thiên cổ riêng dành:

    • Khi em trở về
      trời mùa đông đen
      căn nhà không người
      và mùi ẩm mốc
      Khi em trở về
      Tay đầy nước mắt
      Trên thành cửa bụi
      Tuổi thơ đi qua
      Khi em trở về
      Mộ người yêu đó
      Hoa trên phiến đá
      Cỏ buồn ngón chân
      Và cơn gió rét
      Que diêm bật lên
      Que diêm bật lên
      Những mơ ước cũ
      Sáng lên một lần
      Những hình ảnh cũ
      Tắt đi một lần
      Khi em trở về
      Bàn tay khói hương
      Buồn xưa sắp hết
      Nói gì đi em!”

    Viết về văn sĩ và thi sĩ Nguyễn Đình Toàn như vậy vẫn chưa đủ, tôi muốn viết nhiều hơn về nhà nghệ sĩ của tình yêu tuổi trẻ một thời. Nhưng xin hẹn một bài khác. Để tiếp tục, tôi viết về phần tới sẽ đăng tiếp ở kỳ tới. Chân dung nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn và chương trình Nhạc Chủ Đề lẫy lừng ngày xưa, một chương trình của những người trẻ thời ấy. Bây giờ, đã thành những người muôn năm cũ hướng vọng về một thuở nào sống mãi trong ký ức của đời người…




    Nguyễn Mạnh Trinh

    nguồn: phusaonline.free.fr
Hình đại diện
Hoàng Vân
Bài viết: 20010
Ngày tham gia: Thứ sáu 20/03/15 16:11
Gender:

Thơ, Nhạc và “Người Tình” của Nguyễn Đình Toàn

Bài viết bởi Hoàng Vân »

  •           





    Thơ, Nhạc và “Người Tình”
    của Nguyễn Đình Toàn

    _____________________________
    Cát Linh - RFA - 06/12/2015





              

    Nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn

              


              

              
    Nguyễn Đình Toàn, một tiếng nói mà cách đây 40 năm, từng được nhà thơ Du Tử Lê gọi là “người tình không chân dung” của thính giả Việt Nam. Đó là một nhạc sĩ, một nhà thơ, một nhà văn, và là một người đã mang đến cho người nghe thời ấy một cách nghe nhạc hoàn toàn mới lạ trên đài phát thanh Sài Gòn mỗi tối Thứ Năm với chương trình “Nhạc chủ đề”.

    • “Tình ca, những tiếng nói thiết tha và tuyệt vời nhất của một đời người, bao giờ cũng được bắt đầu từ một nơi chốn nào đó, một quê hương, một thành phố, nơi người ta đã yêu nhau. Tất cả mùa màng, thời tiết, hoa lá, cỏ cây của cái vùng đất thần tiên đó, kết hợp lại làm nên hạnh phúc, làm nên nỗi tiếc thương của chúng ta. Em đâu ngờ, anh còn nghe vang tiếng em, trong tất cả tiếng động ngù ngờ nhất, của cái ngày sung sướng đó, tiếng gió mây thổi trên những cành liễu nhỏ, tiếng giọt sương rơi trên mặt hồ, tiếng guốc khua trên hè phố. Ngần ấy những tiếng động ngân nga trong trí tưởng anh, một thưở thanh bình nào,bây giờ đã gần im hơi, nhưng một đôi khi vẫn còn đủ sức làm vang lên trong ký ức một mùa hè háo hức, một đêm mưa trở về, gió cuốn từng cơn nhớ, anh bỗng nhận ra, anh vẫn còn yêu em, dù chúng ta đã xa nhau như hai thành phố.”


    Chắc hẳn quí vị thính giả, ai đã lớn lên trong những ngày tháng cũ, đã hít thở mùi vị của khói lửa chiến tranh, tâm hồn được sưởi ấm bằng nền văn học nghệ thuật miền Nam, thì có lẽ đang có cái cảm giác bồi hồi khi nghe lại tiếng nói trầm ấm này, tiếng nói như chỉ đang thủ thỉ cho một người.

    Những ngày tháng đó, cứ mỗi tối thứ Năm, trên đài phát thanh Sài Gòn, tiếng nói của chàng Nguyễn Đình Toàn lại vang lên, ru thính giác người nghe vào những ca khúc trữ tình bằng lời nói ngọt ngào, tình tứ về những cuộc tình được ươm mầm, sinh ra, lớn lên, rồi… chết, chết trong bất tử, trên chính mảnh đất quê hương. Mỗi một ca khúc đều được ông đưa đến người nghe bằng lời giới thiệu truyền cảm, tình tứ và nhẹ như tơ. Người ta sẽ tìm thấy trong mỗi lời giới thiệu ấy là một bài thơ, do chính chàng viết lên và đưa họ đi vào ca khúc chủ đề.

    • “…Tình chúng ta bắt đầu như mùa thu trở lại. Khi những chùm hoa thạch thảo ngát hương trên lối đi quen. Mùa thu bắt đầu trên dòng sông bát ngát. Mùa thu nhuộm vàng những cánh rừng. Mùa thu phơi áo mơ phai, chiều võ vàng với xác hoa trên hình bướm…”


    Từ chương trình “Nhạc chủ đề” cùng lời giới thiệu như thơ của Nguyễn Đình Toàn, các ca khúc tiền chiến cùng những tiếng hát ngày đó đã ru ấm giấc ngủ cho biết bao trái tim người nghe trong thời loạn ly.

    Lúc đó, giới yêu văn học biết đến Nguyễn Đình Toàn vừa là một nhà văn với tác phẩm nổi tiếng “Áo mơ phai”, một tác phẩm đoạt Giải thưởng văn chương. Giới yêu thơ thời 60 thì say mê nhân vật Phạm Thái và Trương Quỳnh Như trong bài thơ ‘Khúc ca Phạm Thái”, một bài thơ phổ thành kịch thơ, nằm trong tập thơ “Mật đắng” mà sau này, vì một lý do riêng, ông đã đốt hết. Người yêu nhạc thì sẽ yêu cái tên Nguyễn Đình Toàn vì những bản tình ca nặng lòng với quê hương

    • “Mai tôi đi, tôi đi vào sương đêm
      Sương rất độc, tẩm vào người nỗi chết
      Quê hương ta sống chia giòng vĩnh biệt
      Chảy về đâu những nước mắt đưa tin…”(Mai tôi đi)


    Đi, nhưng đi đâu? Tình, là tình nào?
    Đi vào sương đêm; đi về nơi sẽ đến; đi vì máu đã chảy ngoài tim.

    Chàng, người nghệ sĩ Nguyễn Đình Toàn, khi phải tách lìa ra khỏi quê hương mình, mang theo nỗi sợ hãi khôn cùng vì đối diện với sương đêm, nỗi chết, hay sợ hãi phải dứt bỏ một cái gì rất thiêng liêng?

    • “Cả hai. Khi sống với cảm giác ấy, tôi có cảm tưởng như mình đứng không vững nữa, tức là mình chênh vênh trên 1 cái gì đó. Từ đó trở đi chắc là mình đứng không vững nữa, mà quả thật là như vậy.”


    Trong giây phút ngột ngạt và bấn loạn nhất, phải lựa chọn giữa đi và ở, ông từng nói với bằng hữu của mình rằng “người nghệ sĩ là cuốn rốn của quê hương. Nếu tách lìa nhau thì người nghệ sĩ không còn là nghệ sĩ nữa.” 40 năm trôi qua, nghệ nghệ sĩ ấy vẫn chưa nguôi ngoai, vẫn gọi mình là người tạm trú trên quê người.

    • “Cho đến bây giờ tôi vẫn nghĩ như vậy. Như cái cây mà bị bứng ra khỏi đất của nó đó, thì mang sang trồng sang chỗ nào khác thì nó cũng có thể sống được, nhưng hoa trái của nó sẽ không còn mang cái vị của nó nữa. thành ra, khi người ta ước mơ người ta đi thì có nghĩa là cái đất nó đã chua rồi. Chỉ có đi thì may ra còn nuôi được, chứ tình cảm trong đó thì đã chết hết.”


    Đi, để giữ mãi người tình ấy trong sâu thẳm một góc cuộc đời mình. Ông đi, để nhớ mãi những đêm hè, quán nhạc. Ông đi, để còn có thể gọi tên người tình của mình, người tình mà ông gọi là Sài Gòn.

    • “Sài Gòn ơi! Ta mất người như người đã mất tên
      như giòng sông nước quẩn quanh buồn
      như người đi cách mặt xa lòng
      ta hỏi thầm em có nhớ không

      Sài Gòn ơi! Đến những ngày ôi hè phố xôn xao
      trong niềm vui tiếng hỏi câu chào
      sáng đời tươi thắm vạn sắc màu
      nay còn gì đâu...” (Sài Gòn niềm nhớ không tên)

    • “Tôi gọi là đất đã chua cành đã chết rồi, không có cây nào mọc được nữa rồi. chỉ có một giống nào đó cấy với nhau thì nó mới mọc được. Tôi không viết văn nữa cũng là vì vậy.”

      “Nó giống như người không có chỗ trú thân. Tách rời ra khỏi quê hương, từ bỏ quê hương thật của mình thì chỗ khác không thể nào thay thế được đâu.”

    • “Rồi mai đây em có quay về nơi cũ
      Mang trong tim mình những ước mơ đã nhoà xưa
      Làm sao khi tóc tat hay màu lòng ta vẫn
      Tìm lại được bao hình bóng đã phai mờ
      Đêm có mây sầu đưa
      Trăng giấu đi tuổi thơ
      Ven con sông dài
      Quê ta thiu ngủ
      Đêm nào đó ta đứng trông xa ngọn đèn lu
      Thắp trong sương mù dáng ai ngồi co ro
      Như quê hương mình thu nhỏ
      Để người viễn xứ mang cho vừa…” (Quê hương thu nhỏ)


    Người ta nhìn thấy đâu đó trong khắp các lời ca của ông là hiện thân của người tình và quê hương. Hai cuộc tình ấy hoà lẫn, hiện diện dung hoà trong một cuộc tình lớn. Tình yêu nở hoa khi có em, có anh, có mái trường xưa nhiều kỷ niệm, có con đường rợp hàng cây phượng vĩ. Nhưng rồi, bên cạnh hàng cây ấy giờ có thêm hai hàng nước mắt khóc rưng rưng, khi tình yêu đó, giờ xa nhau như đời xa cõi chết.

    • “Em còn yêu anh còn yêu anh
      Cây còn xanh còn tươi đầy kỉ niệm
      Mái trường xưa mỗi mùa phượng đến
      Ve còn kêu vang, ve còn kêu vang

      Đường ta đi vẫn 2 hàng lá biếc
      Có 2 hàng nước mắt khóc rưng rưng
      Nơi em về nghe lạnh bốn mùa đông
      Cho hồn anh đủ bốn mùa rét mướt
      Ta đã xa nhau như đời xa cõi chết
      Có bao giờ ta thấy lại nhau không…” (Em còn yêu anh)

    • “Tình yêu giữa hai người đàn ông và đàn bà, hay con trai và con gái với nhau, thu nhỏ là tình yêu, nhưng phóng lớn lên nó là tình hoài hương đó.”

    Có phải tình yêu quê hương luôn lớn hơn, vĩ đại hơn tình yêu đôi lứa? Không! Nguyễn Đình Toàn không nói thế. Dù ông mang những hình ảnh đơn sơ nhất trên quê hương mình gửi vào tình yêu. Dù ông nghe được cả trong tình yêu mình là tiếng mưa, tiếng sương rơi trên mặt hồ, những âm thanh quê hương mà chỉ có thể nhắm mắt lại và nghe bằng tâm và trí. Thì ông và tình yêu của mình cũng trở nên bơ vơ khi đất nước không còn nữa.

    • “Tôi không thấy tôi tách rời ra khỏi cái đó được. Khi yêu là sống từng phút, mà cái phút ấy phải có chỗ trụ là đất nước. Khi mất đất nước thì tình yêu ấy bơ vơ lắm.”

    • “Mưa ơi mưa, mưa từ vực sâu...
      Hay mưa rơi từ đỉnh trời đau
      Mưa có mong người sau, thương yêu nhau bền lâu,
      Thì kiếp này còn gì nữa đâu…” (Mưa khuya)


    Ông nhìn tình yêu trong cõi đời này như một phép hoán vị. Có đau khổ, thì mới có hạnh phúc. Trong nhạc của ông, tình yêu là đồng nghĩa với đau khổ. Nếu không có đau khổ thì sẽ không biết thế nào là hạnh phúc.

    • “Ôi son trên môi còn in dấu người
      Và tóc như dáo chia tình đôi
      Đêm hay gương soi nỗi buồn xa ấy
      Yêu người đã bỏ đời vui…”(Dạ khúc)


    Đến với âm nhạc của Nguyễn Đình Toàn, hình như ai cũng nhìn thấy một hình ảnh thân quen nào đó đã đi thoáng qua đời mình. Có thể đó là tình yêu đầu tiên, mà cũng có thể là cuối cùng. Nhưng với riêng ông, tình yêu chính là quê hương.



    nguồn: rfa.org
Hình đại diện
Hoàng Vân
Bài viết: 20010
Ngày tham gia: Thứ sáu 20/03/15 16:11
Gender:

Nguyễn Đình Toàn.. Nước Mắt cho Saigon

Bài viết bởi Hoàng Vân »

  •           




    Nguyễn Đình Toàn
              
    ..Nước Mắt cho Sài Gòn

    _______________________________
    Trần Yên Hòa _ 27/02/2019





    Năm 1966, tôi đang học đại học ở Sài Gòn thì cha tôi ở quê viết thư vào bảo:
    • “Quê mình mất an ninh rồi, cha mẹ phải bỏ quê mà tản cư xuống quận lỵ tỵ nạn. Trong một đêm, địch về làng bắn giết, đốt phá nhà cửa của cán bộ làm việc bên phe quốc gia nhiều lắm, cha mẹ sợ quá nên phải tản cư xuống quận lỵ tạm trú, chứ ở quê không yên. Con cố gắng tự túc đi học nghe con.”
    Tôi đọc thư mà nghe buồn bã quá. Tìm đọc trên mục rao vặt trên các báo Chính Luận, Công Luận, tôi đi dạy kèm, đi giặt đồ cho một công ty thầu giặt đồ cho lính Mỹ, mà lương lậu chẳng đâu vào đâu. Tôi học không vô nữa, bèn nộp đơn xin đi dạy theo một thông cáo tuyển lựa giáo sư tư nhân dạy giờ của Bộ Giáo Dục. Sau đó mấy tháng, tôi được giấy của bộ Giáo Dục bổ nhiệm về dạy ở trường trung học Mộ Đức, Quảng Ngãi.

    Với nỗi buồn vui lẫn lộn. Buồn vì phải bỏ giảng đường đại học mới tập tểnh bước vào mấy năm. Vui vì mình sắp bước vào con đường mới, con đường dạy học. Đó cũng là mộng ước của tôi thời niên thiếu. Với lại, Quảng Ngãi tôi chưa biết đến bao giờ. Và cả Mộ Đức, một quận lỵ, vẫn nghe đồn rằng, đó là vùng xôi đậu, ban ngày quốc gia, ban đêm “giải phóng”. Nhưng tôi lại nghĩ, mình chỉ là thầy giáo quèn, gỏ đầu trẻ, có gì đâu mà sợ, nên tôi cũng vững tâm đến đó.

    Mộ Đức là một quận lỵ buồn, không có phố xá, chỉ có con đường quốc lộ một chạy qua. Bộ chỉ huy chi khu và văn phòng quận hành chánh đóng chung bên kia đường, đối diện trường trung học, do một trung úy bộ binh làm quận trưởng kiêm luôn chi khu trưởng.

    Tôi đã dạy học ở đó với những em học sinh tóc cháy vàng vì nắng gió và nhờ đó mà tôi vui.





    Những buổi chiều quận lỵ thật buồn. Chênh chếch phía bên kia đường có một loa phóng thanh của chi thông tin bắt trên ngọn cây, hàng ngày thường mở đài Sài Gòn hay đài Quảng Ngãi cho dân chúng nghe tin tức. Một buổi chiều, cũng như mọi buổi chiều khác, tôi được nghe từ loa phóng thanh, một bài hát có tên Tình Khúc Thứ Nhất được xướng ngôn viên giới thiệu tác giả là Vũ Thành An, lời Nguyễn Đình Toàn, bản nhạc này, nhạc đã hay mà lời cũng quá hay:

    • Tình vui theo gió mây trôi
      Ý sầu mưa xuống đời
      Lệ rơi lấp mấy tuổi tôi
      Mấy tuổi xa người
      Ngày thần tiên em bước lên ngôi
      Đã nghe son vàng tả tơi
      Trầm mình trong hương đốt hơi bay
      Mong tìm ra phút sum vầy
      Có biết đâu niềm vui đã nằm trong thiên tai
      Những cánh dơi lẻ loi mù trong bóng đêm dài
      Lời nào em không nói em ơi
      Tình nào không gian dối
      Xin yêu nhau như thời gian làm giông bão mê say
      Lá thốt lên lời cây
      Gió lú đưa đường mây
      Có yêu nhau xin ngày thơ ngây
      Lúc mắt chưa nhạt phai
      Lúc tóc chưa đổi thay
      Lúc môi chưa biết dối cho lời

      Tình vui trong phút giây thôi
      Ý sầu nuôi suốt đời
      Thì xin giữ lấy niềm tin dẫu mộng không đền
      Dù trời đem cay đắng gieo thêm
      Cũng xin đón chờ bình yên
      Vì còn đây câu nói yêu em
      Âm thầm soi lối vui tìm đến
      Thần tiên gẫy cánh đêm xuân
      Bước lạc sa xuống trần
      Thành tình nhân đứng giữa trời không
      Khóc mộng thiên đường
      Ngày về quê xa lắc lê thê
      Trót nghe theo lời u mê
      Làm tình yêu nuôi cánh bay đi
      Nhưng còn dăm phút vui trần thế


    Lúc này, Vũ Thành An và Nguyễn Đình Toàn chưa nổi, tác giả chỉ là cái tên, nhưng bản nhạc quá hay nên có tôi cảm tình với tác giả ngay, nhất là tác giả viết lời. Lúc đó, tôi cứ nghĩ Vũ Thành An đã phổ từ một bài thơ nào đó của Nguyễn Đình Toàn. Nhưng sau này, khi tôi đọc trên một tờ báo nào đó, mới biết là nhạc phẩm này của Vũ Thành An, Nguyễn Đình Toàn viết lời.

    Chúng ta hãy đọc lại mấy câu, ông dùng ngôn ngữ rất lạ mà rất thơ:
    • Lệ rơi lấp mấy tuổi tôi
      Mấy tuổi xa người
      Ngày thần tiên em bước lên ngôi
      Đã nghe son vàng tả tơi
      Trầm mình trong hương đốt hơi bay
      Mong tìm ra phút sum vầy…
      Có biết đâu niềm vui đã nằm trong thiên tai
      Những cánh dơi lẻ loi mù trong bóng đêm dài

    Bản nhạc này, tôi nghe (sau đó được nghe lại mấy lần) và tự nhiên thuộc lời, rồi tôi đã đem lời nhạc này đọc cho học sinh trong lớp tôi dạy (vì tôi dạy môn Việt văn nên tôi tha hồ mà bình luận, bốc phét, thêm nhưn nhị vào bài thơ, những ý tưởng mà có lẽ tác giả cũng không nghĩ ra). Có thể nhờ bản nhạc này mà tôi có một (vài) mối tình rất thơ với một (vài) cô gái Mộ Đức, một cô gái có tên là Nề, mà sau này tôi có viết trong một truyện ngắn, truyện Nề xưa. Bây giờ tất cả đã xa lắc lơ, chỉ còn là kỷ niệm. Cám ơn nhà thơ Nguyễn Đình Toàn.





    Sau này, cũng thời gian năm 66 hay 67 gì đó, tôi có đọc một bài thơ của Nguyễn Đình Toàn ở đâu đó, và rất mê. Nhưng lâu rồi cũng quên nhan đề, sau khi tìm kiếm, lục lọi, mới biết đó là bài Khi Em Về. Tôi xin ghi lại như sau:

              
    • Khi em về

      Quê mẹ đấy ưu phiền nhiều quá lắm
      Hàng cau già mo thương bẹ quắt queo
      Anh nằm đếm những ngày rồi những tháng
      Đi qua dần khi nước mắt buông theo
      Kỷ niệm cũ vẫn còn nguyên vẹn đó
      Trời tháng giêng, tháng bảy buồn như nhau
      Gió vẫn thơm mùi hoa bưởi hoa ngâu
      Rồi Tết đến, rồi lòng anh nhớ quá
      Khi em về bước chân chừng xa lạ
      Và cỏ hoa tất cả đã lắng im
      Giấc ngủ ấy một đời anh ao ước
      Từ máu mình hoài rứt khỏi đường tim
      Em đừng khóc, đừng buồn, đừng nhìn nữa
      Cứ cúi đầu cứ thế rồi ra đi
      Trời sẽ tối, tiếc thương rồi sẽ hết
      Và dấu giầy mai sẽ lá sương che


    Nguyễn Đình Toàn còn có bài thơ Khúc Ca Phạm Thái cũng rất nổi tiếng. Bài thơ ghi lại hình ảnh chàng tráng sĩ Phạm Thái yêu Trương Quỳnh Như, em ruột của người bạn thân là Trương Quang Ngọc, mối tình đó đã trở thành tình sử trong văn học Việt Nam mà Khái Hưng đã viết thành tiểu thuyết Tiêu Sơn Tráng Sĩ. Bài thơ với ngôn ngữ mang mang hào sảng, nói lên chí khí của người tráng sĩ mang gươm đi cứu nước, nhưng thất bại, phải dẹp bỏ cuộc tình riêng, giọng thơ hào khí ngất trời. (hơi thơ giống bài Hồ Trường của Nguyễn Bá Trác). Cho nên trong những cuộc vui chơi với bằng hữu, những người thích thơ, biết làm thơ hay cảm thơ, mỗi khi ngồi uống rượu với nhau thường ngâm bài thơ này:

    • Ta tráng sĩ hề, lòng không mềm bằng kiếm,
      Ta anh hùng hề, sự nghiệp có đầy đôi mắt Trương Quỳnh Như.
      Chí nhỏ lòng kiêu, đổ thưà vận rủi,
      Tài sơ sức mỏi, trách với thời cơ .
      Lòng chua cay uống mãi rượu giang hồ,
      Nâng chén lửa đốt tàn dần năm tháng.

      Em ơi tám hướng sông hồ,
      Mười năm ngang dọc, bây giờ là đây ..
      Sự đời chừ đã trắng tay,
      Ngủ vùi một giấc, cho đầy gối tham .
      Ta say hay ta tỉnh?
      Nàng buồn hay nàng vui?
      Ngọc châu pha vỡ tiếng cười ,
      Lược gương xin chải ngậm ngùi cho nhau .





    Từ lâu, nghĩa là từ trước năm bảy lăm, tôi nghĩ là Nguyễn Đình Toàn chỉ làm thơ và viết văn thôi, nếu cùng lắm thì ông đặt lời cho nhạc như bài Tình Khúc Thứ Nhất. Nhưng sau này tôi biết ông còn sáng tác nhạc, ông viết rất nhiều ca khúc. Trong những ca khúc của ông tôi thích đâu 3, 4 bài, như bài Sài Gòn Niềm Nhớ Không Tên, mà nhiều người biết đến, sau đây:

    • “Sài Gòn ơi,
      ta mất người như người đã mất tên
      – như dòng sông nước quẩn quanh buồn
      – như người đi cách mặt xa lòng
      ta hỏi thầm em có nhớ không…
      Sài Gòn ơi,
      đến những ngày ôi thành phố xôn xao
      – trong niềm vui tiếng hỏi câu chào
      – sáng đời tươi thắm vạn sắc màu
      – còn gì đâu…”


    Theo tôi, bản nhạc này là bản nhạc hay nhất của nhạc Việt Nam viết về Sài Gòn sau khi mất nước và lúc Sài Gòn đã thay đổi tên. 2 bản đứng thứ nhì đồng hạn là bài Đêm Nhớ Về Sài Gòn của Trầm Tử Thiêng và bài Đêm Nhớ Trăng Sài Gòn nhạc Phạm Đình Chương phổ thơ Du Tử Lê. Sau rót mới đến bản Sài Gòn Vĩnh Biệt của Nam Lộc.

    Bản nhạc Sài Gòn Vĩnh Biệt được mọi người biết đến nhiều có lẽ nhạc phẩm này ra đời sớm, khoảng đâu sau bảy lăm một hai năm, trong lúc đó, lòng người Việt Nam, nhất là những người di tản từ ba mươi tháng tư bảy lăm, luôn luôn khắc khoải trong lòng nổi nhớ quê hương, mà Sài Gòn là biểu tượng một quê hương trong lòng mọi người, nên mất đi Sài Gòn, rời xa Sài Gòn, ai cũng tưởng tiếc, cũng nhớ về. Kể cả những người đi ở tù cộng sản như chúng tôi, khi nghe bản Vĩnh Biệt Sài Gòn (được đưa chui vào trại tù), chúng tôi nghe cũng thật bùi ngùi, cảm động (lúc đó tôi ở Long Khánh, có tin truyền miệng nhạc phẩm Vĩnh Biệt Sài Gòn là của một sĩ quan sư đoàn 5 bộ binh sáng tác). Đến khi qua Mỹ, tôi mới biết tác giả là Nam Lộc. Và theo tôi đánh giá về nghệ thuật, bản nhạc này lời rất giản dị, bình thường, ca từ không có gì mới lạ, có nhiều câu, suy cho kỹ thì phản ý của người di tản hay người vượt biên, ví dụ như câu “bây giờ tôi như con thú hoang lạc đàn”, sao lại là “con thú hoang”? Nếu như vậy thì đất nước Việt Nam Cộng Hòa trước bảy lăm và những người sống trong đất nước đó là đàn thú hoang sao?. Và sau đó có những câu như “Sài Gòn ơi ta xin hứa là ta sẽ về.” Sao đã vĩnh biệt rồi, như theo đề tựa, vĩnh biệt là không bao giờ gặp lại, mà sao hứa sẽ trở về? Cho nên, bản nhạc này được nhiều người nghe là do tâm trạng thương nhớ Sài Gòn có sẳn trong lòng, chứ không phải là bản nhạc hay.





    Nguyễn Đình Toàn sáng tác nhạc rất nhiều, sau khi ra hải ngoại ông đã cho ra mắt 2 CD, đó là:
    • Hiên Cúc Vàng với chỉ một giọng ca Khánh Ly,
    • Tình Ca Việt Nam với Duy Trác, Khánh Ly, Sĩ Phú, Thái Thanh, Võ Anh Tuấn, Lệ Thu.
    Nhạc Nguyễn Đình Toàn mang hơi hám của một người lưu vong luôn luôn nhớ về những kỷ niệm cũ, một hoài niệm không rời với hồi ức, thường buồn hơn vui, đã đưa người nghe vào một không gian âm thanh sâu lắng, không sôi nỗi xáo động, nó trầm lắng, dịu dàng, nên lớp người cũ đã sống trước bảy lăm ở miền Nam rất thích nghe.




    Từ Giờ Ra Chơi đến Áo Mơ Phai

    Truyện Giờ Ra Chơi của Nguyễn Đình Toàn do nhà xuất bản Nguyễn Đình Vượng in năm 1970. Tôi mua quyển truyện này tại một tiệm sách ở khu Hòa Bình trong một chủ nhât đi phép. Đời SVSQ/CTCT ngày phép thường ra bát phố Đà Lạt, sau khi đã vào tiệm tắm nước nóng tắm để rũ sạch bụi đỏ quân trường, sau đó đi ăn phở Bằng hay vào quán Tùng uống cà phê hay ra bờ Hồ Xuân Hương vào Thủy Tạ ăn kem. Nhưng tôi thì hay đi loanh quanh mấy tiệm sách để tìm mua những tác phẩm mới xuất bản của các nhà văn mình yêu thích. Thời điểm đó, truyện dài Giờ Ra Chơi của Nguyễn Đình Toàn mới phát hành nên tôi nhìn thấy là chộp mua ngay.

    Giờ Ra Chơi kể lại mối tình của cô gái học trò Đà Lạt tên Thục và tình yêu của tuổi mới lớn của Thục. Truyện nhẹ nhàng êm dịu, thơ mộng như trời mây non nước xứ Đà Lạt. Lúc này tôi có một người bạn gái là một cô học trò trường Hồng Đức, Đà Nẵng, tôi liền mua thêm một cuốn gởi về tặng cô gái và tả tình tả cảnh Đà Lạt, cũng như mối tình đẹp của cô học trò tên Thục trong truyện. Tôi cố rũ người bạn gái lên Đà Lạt học trường Chính Trị Kinh Doanh để được gần tôi, cuối cùng cô gái nghe lời “dụ dỗ” của tôi mà lên Đà Lạt theo học. Rất tiếc là khi cô lên Đà Lạt thì tôi cũng xong hai năm thụ huấn. Tôi đổi đi xa nên mối tình cũng bay theo sương khói.

    Áo Mơ Phai, tập truyện dài của Nguyễn Đình Toàn đăng “phơidơtông” ở Nhật Báo Tiền Tuyến, được nhiều người đón nhận, theo dõi say mê từng ngày. Sau này in thành sách và được giải văn chương toàn quốc năm 1972.
    Truyện Áo Mơ Phai kể lại những mối tình thơ mông ở Hà Nội trước ngày di cư năm 1954, khi Hà Nội còn là ngàn năm văn vật đất Thăng Long, cùng với một Hà Nội thơ mộng trữ tình là sự dùng dằng, ra đi hay ở lại của những người Hà Nội trong giai đoạn lịch sử năm 1954, chia đôi đất nước.

    Chúng hãy đọc một đoạn ngắn trong Áo Mơ Phai khi tác giả tả những cái đáng yêu của Hà Nội:
    • “Những tiếng động nhỏ ấy, những hương vị mờ nhạt ngửi thấy, cây cối trong mùa mưa, phấn hương của người quen thuộc, những món ăn, thức uống, những câu thơ, những bài hát, Hà Nội giống như một cái chuông và những tiếng kêu ấy là những cách khua động, người ta tự gõ vào trí tưởng mình, tự xé lòng mình, để nhẹ bớt nỗi nhớ mong, ám ảnh của Hà Nội, Hà Nội đã biến thành khuôn mặt người tình đầu tiên, khi người ta ghé môi hôn thì cũng là lúc cái hình ảnh ấy khắc sâu vào tâm khảm. Những khu phố dịu dàng dưới sương đêm, sáng cái ánh sáng của vầng trăng lúc nào cũng giống như, trăng khi còn thơ ấu, và những cơn gió nhẹ thổi trên các lối đi, thổi lên các cành cây, chẳng khác những hơi thở nồng nàn tình ái, người ta không thể biết rõ cái vẻ dịu dàng của Hà Nội được tẩm đẫm nhan sắc, dáng vẻ của những người đàn bà, những cô gái Hà Nội, hay chính những người này thừa hưởng cái không khí êm đềm đó, những trận gió mang đầy hơi phù sa của sông Hồng, mùi cỏ của con đê Yên Phụ, mùi rượu ngang, rêu phong của những mái nhà cũ kỹ, của những bức tường thành của ngày Hà Nội bị xâm chiếm xa xưa, của các xưởng máy, của hoa đào, hoa sấu, sắc đỏ của những bông gạo vừa tàn rụng hết trong ngày hè với muôn ngàn tiếng chim kêu hót…”







    Nguyễn Đình Toàn đã hiến cho đời những tác phẩm hay, với riêng với tôi, tác phẩm của Nguyễn Đình Toàn đã theo bước chân thời gian của cuộc đời đeo đuổi tôi, qua những cuộc tình học trò, sinh viên, thơ mộng, dịu êm. Còn ngoài đời, tôi chỉ gặp ông đâu có hai, ba lần gì đó, cũng chẳng được dịp nói chuyện lâu, nhưng trong lòng tôi, lúc nào cũng mến mộ Nguyễn Đình Toàn.

    Rất cảm ơn nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn.



    TRẦN YÊN HÒA




    http://thoibao.com/nguyen-dinh-toan-nuo ... ho-saigon/
Hình đại diện
Bạch Vân
Bài viết: 5388
Ngày tham gia: Thứ sáu 20/03/15 19:19
Gender:

Re: Nguyễn Đình Toàn

Bài viết bởi Bạch Vân »

  •           

    Nguyễn Đình Toàn: Từ Chữ Nghĩa Tới Âm Nhạc



    Nguyễn Đình Toàn



    Chữ nghĩa của Nguyễn Đình Toàn là một phần rất lớn trong thời đi học của tôi. Cũng như sương buổi sớm, không mấy ai thấy rõ, nhưng sương vẫn bay phả khắp trời – chữ của Nguyễn Đình Toàn là như thế trong trí nhớ tôi thời còn mang sách tới trường. Bàng bạc, nhưng làm ướt tóc, ướt vai.

    Trong cái nhìn thời mới lớn của tôi, Nguyễn Đình Toàn là hiện thân của Hà Nội, là những gì rất mực tinh tế, nhạy cảm. Tôi sinh ra và lớn lên tại Sài Gòn, bạn trong xóm toàn Nam Kỳ rặt, bước ra đầu hẻm là một tiệm hớt tóc lúc nào cũng có bàn cờ tướng cho mấy bác trong xóm tụ họp khề khà, hễ đi xe đạp ngang qua tiệm thường là nghe từ la-dô (máy radio) để nơi một kệ trong tiệm vang lên mấy câu ca từ những tuồng cải lương, thí dụ “ngày mai đám cưới người ta, vì sao sơn nữ Phà Ca lại buồn”… Thế cho nên, khi vào trung học Chu Văn An là một chân trời khác hẳn, hầu hết là Bắc Kỳ -- chữ này gọi không đúng, nhưng là để đối lại hình ảnh trên, vì cậu học trò trong tôi lúc đó đồng nhất tất cả nơi đây là Hà Nội. Vâng, trung học Chu Văn An là hiện thân Hà Nội, nơi nhà thơ Vũ Hoàng Chương dạy văn, nơi thầy Nguyễn Đình Quỹ dạy toán. Cũng là Hà Nội dưới mắt tôi, kể cả khi tôi học Pháp văn từ thầy Nguyễn Đăng Thường, một người Nam Kỳ thuần. Nghĩa là, Hà Nội là một phẩm chất của văn hóa khó tìm. Và rồi, cùng bạn hữu la cà các tiệm cà phê, tôi gặp một Hà Nội được hiện thân qua Nguyễn Đình Toàn.

    Dòng chữ đầu tiên trong “Áo Mơ Phai” của Nguyễn Đình Toàn là: Hà Nội 1954.

    Rồi chấm xuống hàng.

    Câu kế tiếp là nói về hơi lạnh mùa thu, rồi câu kế tiếp là nói về sương mù Hồ Gươm. Tới đoạn thứ tư là hình ảnh Tháp Rùa như lún sâu xuống đáy hồ. Đó là những chữ rất mực đơn giản, viết rất lặng lẽ, không có chữ Hán Việt uyên bác nào, nhưng chở theo trong đó là khói sương Hà Nội.

    Sau này, trong những cơ duyên được gặp nhà văn Nguyễn Đình Toàn tại Quận Cam, tôi nhận ra chữ đúng là người: lặng lẽ và đơn giản, đồng thời là sâu sắc và thơ mộng.

    Tôi không nhớ chính xác được nghe thơ Nguyễn Đình Toàn qua nhạc Vũ Thành An là lúc nào. Có lẽ, từ một cơ duyên nghe nơi sân Chùa Xá Lợi, lúc đó là khi học thi Tú Tài 2. Người bạn thân, tên Cung Nhật Thành, vào một buổi chiều, mang theo cây đàn guitar, hát nhiều bài trong đó có hai ca khúc “Em Đến Thăm Anh Đêm 30” và “Tình Khúc Thứ Nhất” – nói là thơ Nguyễn Đình Toàn, nhạc Vũ Thành An.

    Nhiều thập niên sau, nhìn trên một vài mạng, tôi thấy ghi tác giả là Nguyễn Đình Toàn và Vũ Thành An, có vẻ như sáng tác chung. Thế nào thì không biết, và sau này tôi cũng không hỏi trực tiếp khi gặp nhà văn họ Nguyễn (lúc đó, tôi tự nhủ: có ai lại đi hỏi xem sương buổi sáng từ đâu tới?), nhưng chữ nghĩa đúng là phong cách Nguyễn Đình Toàn, không thể nào của bất kỳ ai khác.

    Tên bạn không phải ca sĩ chuyên nghiệp, giọng cũng khá, nhưng cảm xúc của tôi khi nghe buổi chiều đó thật khó quên. Cả hai ca khúc đều lãng đãng sương mù Hà Nội.

    Lúc đó, Nguyễn Đình Toàn nổi tiếng nhất là qua chương trình Nhạc Chủ Đề. Giọng Hà Nội của ông nói trên đài phát thanh là tuyệt vời, nhưng tôi không có thì giờ theo dõi, vì tuổi trẻ thời trước 1975 chỉ lo học cũng đủ hết ngày giờ. Chỉ nhớ nhất là thỉnh thoảng nghe, nhận thấy lời giới thiệu rất mực thơ mộng, không phải nhà thơ sẽ không có những lời như thế.

    Cũng nhớ nhất về chương trình Nhạc Chủ Đề Nguyễn Đình Toàn là cách ngưng giữa một số chữ, khi đọc những chữ khởi đầu chương trình: “Đây -- là chương trình - Nhạc Chủ Đề…”

    Trong trí nhớ thời mới lớn của tôi là như thế. Sau này tôi nghiệm ra cũng có nhiều bạn y hệt như mình: một thời ký ức thời mới lớn là không gian Nguyễn Đình Toàn, mơ hồ như sương khói nhưng không nhầm lẫn được. Kể cả các bạn nữ, như cô Hà ở Úc châu, hay như nhà văn Lưu Na ở Hoa Kỳ. Nguyễn Đình Toàn với tôi là một tượng đài Hà Nội, lung linh như sương khói, đẹp lặng lẽ -- cả trong ký ức và cả tới bây giờ.

    Sau này, nhà văn Nguyễn Đình Toàn sáng tác nhạc, in CD. Chỗ này xin nói rõ, tôi là một người không uyên bác về nhạc, cho nên dựa vào cảm xúc là chính, không biết gì để nói về những phức tạp như hợp âm hay giai điệu.

    Chữ của Nguyễn Đình Toàn đơn giản, nhưng sang trọng, hình ảnh nhiều chất thơ. Nhiều khi nghe qua câu nhạc, chúng ta không nhớ chính xác từng chữ, nhưng hình ảnh trong chữ dễ dàng in sâu trong trí nhớ chúng ta, vì trong các chữ rất mực đời thường của ông là một chất thơ rất mực nồng nàn với cuộc đời và với con người.

    Như trong ca khúc “Riêng tôi nhớ người,” Nguyễn Đình Toàn viết:

    • Ôi son trên môi còn in dấu người
      Và tóc như dao chia tình đôi
      Đêm hay gương soi nỗi buồn xa ấy
      Yêu người đã bỏ đời vui…


    Chỗ này cũng nên ghi thêm: chính tả của tôi có thể sai, vì có khi nghe không chính xác giữa các chữ có phụ âm như d và gi...

    Dù vậy, một trong những ca khúc của Nguyễn Đình Toàn tôi nghe hoài vẫn thấy hay là bản “Căn nhà xưa” – nơi đây là những chữ đơn giản nhưng các hình ảnh rất buồn khắc sâu vào lòng, dòng nhạc dịu dàng y hệt như điệu ru ca dao:

    • Em có nhớ căn nhà xưa bên khu vườn cải
      Nơi những sớm mai nằm nghe nắng rộn trên mái
      Ở đó có những lũ sên bò quanh
      Những vết nứt rêu tường xanh
      Có giếng nước soi trời trong…


    Đó cũng chính là một quê hương đầy nước mắt của tôi, nơi hơn nửa đời người tôi vẫn chưa về thăm. Nơi đây, nơi miền Nam California này, Nguyễn Đình Toàn bây giờ đã trở thành khung trời Sài Gòn trong ký ức tôi.

    Làm thế nào âm nhạc Nguyễn Đình Toàn đã có sức mạnh như thế? Đó là một ẩn mật của cõi này, và tôi sẽ không bao giờ có thể hiểu được.

    Nguyễn Đình Toàn: một nhà văn lặng lẽ, sống giữa một Quận Cam ồn ào vô cùng tận, nhưng vẫn thu hẹp về một thế giới riêng. Nơi đó lẽ ra không phải là không gian của Nguyễn Đình Toàn, một người bay bổng trong chữ nghĩa và âm thanh, cao thật cao và xa thật xa – cách biệt những chung cư và đường phố thị trấn Westminster.

    Nguyễn Đình Toàn trong tôi là một khung trời Hà Nội, nơi tôi chưa từng tới, và rồi cũng là một ký ức Sài Gòn, nơi nuôi dưỡng từng tế bào và máu thịt tôi. Tôi đã từng thầm lặng mang ơn ông, nhưng chưa bao giờ nói lên, vì sợ là chữ mình nói lên sẽ có gì như bất toàn. Bây giờ, tôi viết những dòng này để bày tỏ lòng biết ơn chữ nghĩa và âm nhạc của ông: một tầng trời thơ mộng cao thật cao, nhưng đã trở thành một phần hơi thở của tôi.

    ****


    Dưới đây là sơ lược tiểu sử nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn, dựa theo Wikipedia.

    Sinh ngày 6 tháng 9/1936, tại huyện Gia Lâm thuộc tỉnh Bắc Ninh (về sau đổi thành quận Gia Lâm thuộc tỉnh Gia Lâm) và di cư vào Nam năm 1954.

    Còn có bút hiệu là Tô Hà Vân khi viết văn và Hồng Ngọc khi viết nhạc.

    Có nhiều sáng tác văn học nghệ thuật dưới nhiều dạng: tiểu thuyết, truyện ngắn, kịch nói, bút ký. Tác phẩm Áo mơ phai đoạt Giải Văn học Nghệ thuật của Việt Nam Cộng hòa năm 1973.

    Thực hiện chương trình phát thanh Nhạc chủ đề trên đài phát thanh quốc gia VTVN mỗi tối Thứ Năm.

    Sau năm 1975, ông bị chính quyền Cộng sản bắt và giam học tập cải tạo 10 năm mới được thả. Năm 1998 ông cùng vợ được xuất cảnh sang Mỹ và định cư ở California.

    Một số bản nhạc của ông được nhiều người biết đến, trong đó có "Em Đến Thăm Anh Đêm 30” và "Tình khúc thứ nhất" do Vũ Thành An phổ nhạc. Ca sĩ Khánh Ly đã thâu âm và phát hành 2 đĩa nhạc với nhiều sáng tác mới của ông.


    Phan Tấn Hải


    GHI CHÚ:


    Nếu bạn đang cư ngụ ở Nam California, xin mời tham dự ĐÊM NHẠC NGUYỄN ĐÌNH TOÀN: MỘT NGÀY SAU CHIẾN TRANH. Vào Thứ Bảy 13/4/2019 từ 7:00 PM đến 10:00 PM do CLB Văn-Nghệ Viện Việt-Học tổ chức, tại Phòng Sinh Hoạt Nhật Báo Người Việt. Mọi bảo-trợ, đóng góp, giữ chỗ trước xin liên lạc Viện Việt Học: (714) 270-8110. Liên-lạc: (714) 775-2050 // Email: [email protected]




          
Hình đại diện
Bạch Vân
Bài viết: 5388
Ngày tham gia: Thứ sáu 20/03/15 19:19
Gender:

Re: Nguyễn Đình Toàn

Bài viết bởi Bạch Vân »

  •           

    Nhạc Nguyễn Đình Tòan,
    tiếng kêu bi thương của thời đại




    Nhạc sĩ Nguyễn Đình Tòan (Ảnh: Lưu Na)



    Để giới thiệu một người đã thành danh như Nguyễn Đình Tòan, quả là một việc làm thừa thãi. Và khó. Dù vậy, cảm giác mình mang món nợ gần hết một đời người với ông, cứ làm tôi vào suy, ra nghĩ, lấn cấn không yên. Cho đến khi nhận được mấy CD nhạc ông gởi “nghe chơi” qua người bạn trẻ Lưu Na, và lời “tiết lộ” rằng ông phải mầy mò tìm chỗ này một bài, chỗ kia một bài mới tạm gom lại được những đứa con âm nhạc của mình, tôi chợt nghĩ ra cách để . . . trả ơn ông, món nợ càng mang càng nặng, vì lãi đẻ ra lời, lời đẻ ra lãi.

    Gần 50 năm, kể từ ngày tôi đọc những dòng chữ đầu tiên của tiểu thuyết “Con Đường” (Sài Gòn 1972- Giao Điểm xuất bản), làm quen với thế giới văn chương Nguyễn Đình Tòan, và từ đó, không nỡ buông ra, không thể buông ra, tôi đã nghiện cái không khí ẩm ướt của những trang chuyện, với những nhân vật không thật mà như có thật, không tên mà như có tên, mỗi người đều mang nỗi buồn riêng, như nỗi buồn của chính tôi. Từ ngày ấy, tôi biết thế nào là văn chương, qua chữ nghĩa Nguyễn Đình Tòan. Trên trang viết TV&BH, tôi đã hơn một lần nhận ông là người thầy chưa một lần gặp, dù quanh tôi, luôn phảng phất bóng dáng ông.

    50 năm sau, nhà văn nhà thơ Nguyễn Đình Tòan (NĐT) đã khẳng định mình ở bộ môn âm nhạc. Dù ông chưa bao giờ tự nhận, nhưng danh xưng nhạc sĩ để trước cái tên NĐT bây giờ đã là điều mặc nhiên. Vì ông xứng đáng với danh xưng ấy hơn rất nhiều những người tự/được gọi là nhạc sĩ. Với tôi, nếu trước đây nhà văn NĐT đã chinh phục tôi như thế nào, thì giờ này, nhạc sĩ NĐT cũng chinh phục tôi như thế ấy. Ông chứng minh cho tôi thấy rằng một bài hát, bằng vào sự phối hợp tuyệt diệu giữa nốt nhạc và lời nhạc, tạo nên một ấn tượng sâu sắc nơi người nghe hơn hẳn một bài thơ hay, chuyên chở nhiều ý nghĩa hơn một bài văn hay, và ở lại trong lòng người nghe lâu hơn bất cứ lọai hình nghệ thuật nào. Ít nhất, với tôi, nhạc của Nguyễn Đình Tòan đã làm được công việc ấy, một cách xuất sắc. Nghe nhạc của Nguyễn Đình Tòan, là bước vào một thế giới nội tâm đau xót, không phải chỉ của tác giả, không phải chỉ của người hát, mà còn của chính mình, người nghe. Sau cơn đau xót, là nỗi bi phẫn. Trong nhạc của NĐT, tôi nhìn thấy sự tang thương của đất nước tôi, bao năm trôi qua kể từ ngày chiến tranh chấm dứt vẫn còn chia rẽ, hận thù, dối trá, lừa lọc. Dấu vết thời đại hằn rõ nét trong nhạc của ông, nên người ta nghe nhạc NĐT không phải để giải trí, mà là để tự đắm mình trong những dằn vặt không bao giờ nguôi ngoai. Mà hình như nhà văn nhà thơ Nguyễn Đình Tòan viết nhạc không phải như một cuộc phiêu lưu vào những bộ môn nghệ thuật khác để chứng tỏ với người/với mình về một khả năng đa dạng. Theo tôi, ông chọn âm nhạc như phương tiện hữu hiệu nhất để phát biểu tiếng nói chân thực của trái tim con người trước những biến đổi tàn nhẫn của lịch sử. Và ông đã thành công. Cuối đời, với vai trò người viết nhạc, Nguyễn Đình Tòan đã khắc họa được những tiếng kêu bi thương nhất của con người thời đại. Bi thương ở cả nghĩa đen của âm thanh (nốt nhạc) và nghĩa bóng của ngôn ngữ (lời nhạc).

    Người bạn trẻ Lưu Na của trang TV&BH đã nhận xét khá thú vị về nhạc Nguyễn Đình Tòan:

    “lời nhạc của ông thường cứ như dao lách vào lòng người nghe, vào những ngõ ngách của tâm hồn mà không phải ai cũng gọi được tên. Khen chữ của NĐT là khen phò mã tốt áo. Nhưng đọc lời nhạc NĐT thì mình nghĩ hay không vì chải chuốt mượt mà hay cầu kỳ văn hoa. Nó hay ở cái chỗ giản dị mà đúng một cách đớn đau, những con chữ của cuộc sống đời thường được tóm lại, đưa vào với một nốt nhạc kêu lên đúng cái âm vang khổ đau, ray rứt của tâm hồn. Không cầu kỳ, không phóng đại, chỉ đúng chỗ đúng mức đúng tâm tư. . .

    Nhạc giản dị, nhưng không dễ hát và lại kén giọng. Range rất rộng, từ Sol (G) dưới Do trung (C) lên đến Mi (E), khó chuyển giọng, và thích hợp với giọng nam nhiều hơn giọng nữ . . . Thêm nữa là ông thả nhiều nốt bất ngờ, không như lẽ thường theo đúng hợp âm. Thường nghe nhạc, ai nghe một câu cũng có thể lái theo câu kế, nhưng rồi NĐT lại thả vào một nốt khác cái khung dự đoán. Vì vậy nghe lạ và thành mới!

    Với mình, đặc sắc chính ở chỗ giản dị, giản dị từ nhạc đến lời, không ở chỗ cầu kỳ chải chuốt; đặc sắc ở chỗ chọn đúng chữ đúng lời, chọn đúng nốt nhạc để láy. Nhạc NĐToàn như tấm áo cắt khéo, mũi chỉ đường kim sắc sảo trên nền vải lựa đúng hàng đúng màu sắc đúng chiều sớ vải. Tấm áo sang chính vì cái giản dị có cân nhắc có nghệ thuật. Chiếc áo sang làm đẹp vóc người mặc mát mắt người nhìn. Bài nhạc sang làm rõ bản lãnh người hát và đẹp tâm hồn người nghe. Nhưng đồng cảm, phải có cả một tâm hồn, không biết có bao nhiêu người thấm thía với NĐT? . . .
    (Lưu Na – Của Chữ Và Người).

    Trong nỗ lực nhận diện Nguyễn Đình Tòan với tư cách một nhạc sĩ, tôi thấm thía vô cùng cảm tưởng của một người trẻ thuộc thế hệ một rưỡi khi nghe nhạc NĐT:

    “ . . . khi tiếng nói của mỗi con người bị tắt nghẹn, chúng ta có âm thanh nào để nói lên nỗi khổ đau? Đứng dưới đáy vực sâu con thú còn có tiếng kêu bi thương, sao chúng ta phải đành nghẹn ngào nhìn đời sống tàn lụi, giọt nước mắt cho mình cho người phải đành chảy ngược vào hồn? Chính trong nỗi đau quê hương con người bị tàn phá mà dòng nhạc NĐT mang lại cho mình một điểm tựa, một niềm tin.

    Dòng nhạc ấy giữ lại cho mình một tình yêu đơn sơ, một niềm yêu lãng mạn dẫu đất đen dường đã len vào hồn ta, dẫu đời chẳng còn ai. Một giọt sương trong một mầm lá mỏng, một ánh trăng phai một chiếc lá mừng đổi hương nồng… Ngôn ngữ mến yêu của chúng ta đẹp hơn khi dội được vào lòng những hình ảnh những cảm niệm những tiếng khóc những nỗi niềm. Chẳng biển rộng sông dài, chẳng núi cao vực sâu, chỉ là những tiếng võ vàng khua động giữa thâm tâm. Nơi những lời không nói được, NĐT đã gói vào những âm vang ray rứt khổ đau cho mình cất tiếng. Nghe với nhau để chung hòa, hát một mình để khóc. Để khóc… Và mừng, vì chính lúc thoát ra được những âm vang ray rứt khổ đau ấy mà mình tìm lại được mình tìm lại được nhau. Mai sau dù có bao giờ…
    (Lưu Na).

    Sáng tác âm nhạc, khác với những lọai hình nghệ thuật thơ văn, đến với người thưởng ngọan qua trung gian người trình bày. Với nhạc của Nguyễn Đình Tòan , tiếng hát của ca sĩ Khánh Ly là một trung gian tuyệt vời nhất. Người nghệ sĩ già dặn kinh nghiệm ấy đã chuyển tải trọn vẹn tiếng lòng người viết nhạc, và đôi khi còn nâng những gịot âm thanh lên một độ cao nghệ thuật rất bất ngờ, và cũng rất buốt lòng. Đặc biệt với CD Hiên Cúc Vàng gồm 10 bài nhạc tiêu biểu nhất của nhạc sĩ NĐT, tiếng hát Khánh Ly đã chứng tỏ sự thành công cuối đời của bà gắn liền với nhạc Nguyễn Đình Tòan, như cách đây 50 năm, sự thành công đầu đời của bà đã gắn liền với nhạc Trịnh Công Sơn.

    Trang TV&BH, với sự cho phép và hiệu đính của nhạc sĩ Nguyễn Đình Tòan, sẽ lần lượt giới thiệu và lưu trữ tất cả những tác phẩm âm nhạc của nhạc sĩ, như “một bông hồng tạ ơn” gởi đến con người tài hoa đã dành cả đời mình cho nghệ thuật. Đúng ra, công việc chính của chúng tôi là thu gom và lưu trữ những tác phẩm của ông đã được thính giả khắp nơi đưa lên rải rác ở các trang lưu trữ âm nhạc, mà như trên đã nhắc đến, chính tác giả cũng không có được trong tay đấy đủ những đứa con tinh thần của mình.

    Chuyên mục “Góc Nhạc” của trang TV&BH sẽ là nơi chuyên chở gia tài âm nhạc Nguyễn Đình Tòan. Và vì tầm vóc của gia tài ấy, việc thực hiện sẽ cần nhiều thời gian. Chúng tôi mong nhận được sự giúp đỡ của người yêu nhạc Nguyễn Đình Tòan, để cùng nhau, chúng ta gởi đến ông một bông hồng đẹp tạ ơn.

    Rồi đây, ông sẽ trăm tuổi. Lúc ấy, được nhìn thấy công trình một đời của mình “thu về một mối”, há chẳng phải là sự mãn nguyện cho ông (và cho tôi, kẻ mang nợ) hay sao?

    Người đời sau, có ai muốn biết đến tác phẩm của một nhạc sĩ có tên Nguyễn Đình Tòan, hẳn cũng sẽ có một nơi tìm đến mà lắng nghe tiếng kêu bi thương của một thời đại và nhỏ đôi giòng nước mắt cho những tiền nhân rất không may trong lịch sử.


    T.Vấn


    Nguồn:https://vietbao.com


              
Hình đại diện
Bạch Vân
Bài viết: 5388
Ngày tham gia: Thứ sáu 20/03/15 19:19
Gender:

Re: Nguyễn Đình Toàn

Bài viết bởi Bạch Vân »

  •           


    Đêm nhạc Nguyễn Đình Toàn:
    Hơn nửa đời không thể phai mờ




    Nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn, bên cạnh vợ và con gái (thứ 2 và 3 từ phải),
    tại đêm nhạc “Một ngày sau chiến tranh.”
    (Hình: Văn Lan/Người Việt)



    WESTMINSTER, California (NV) – Khoảng hơn 500 khán giả ở vùng Nam California xếp hàng dài từ chiều mong có một chỗ ngồi, dù là ở bên ngoài hội trường Báo Người Việt, để được thưởng thức đêm nhạc chủ đề “Một ngày sau chiến tranh” của nhạc sĩ, nhà thơ, nhà văn tài hoa Nguyễn Đình Toàn do Viện Việt Học tổ chức vào tối Thứ Bảy, 13 Tháng Tư, 2019.

    Vào những năm 60-70 của thế kỷ trước, Nguyễn Đình Toàn nổi tiếng nhờ tài viết văn, làm thơ với lời hay ý đẹp, đi vào lòng người, qua chương trình “nhạc chủ đề.” Những người ái mộ ông là các nam thanh nữ tú, tuổi mới mười tám đôi mươi, tâm hồn đang tươi mới.


    “Thế hệ tuổi trẻ chúng tôi thời ấy, ai cũng yêu mến Nguyễn Đình Toàn. Yêu vì giọng đọc truyền cảm, vì lời văn sâu sắc, ý thơ đẹp đẽ, lãng mạn. Tôi mê ông ấy từ thời con gái, khi ấy tôi mới 18 tuổi. Tôi ở xa nên ít khi biết được tin tức văn nghệ ở Bolsa. Khi nghe tin có đêm nhạc của ông, tôi phải nhất định đi cho bằng được,” cô Kajia Tuyết Nguyễn, định cư ở thành phố Corona cách Bolsa gần hai tiếng lái xe, chia sẻ.

    Hơn 50 năm trôi qua, cô Tuyết 18 tuổi ngày ấy, giờ đã ở tuổi 69. Từng ấy thời gian trôi đi, hơn nửa đời người, mọi ký ức có thể phai mờ, nhưng lạ thay, có một thứ không phai mờ, đó là tình cảm của khán giả như cô Tuyết, như rất nhiều người dành cho nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn.

    Đêm nhạc không đủ chỗ ngồi

    Đêm nhạc dự trù bắt đầu lúc 7 giờ tối, nhưng trước đó gần hai tiếng đồng hồ, khán giả đã xếp hàng dài. Vì chỗ ngồi trong hội trường Báo Người Việt chỉ có chừng 300, nhưng số khán giả thì gần gấp đôi. Vì thế, tòa soạn báo Người Việt đã có thêm một “sân khấu” di động bên ngoài với hơn 100 chỗ ngồi có truyền hình trực tiếp và đồng thời livestream trên Facebook để phục vụ khán giả.



    Hàng ghế đầu từ trái sang: Nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn, vợ và con gái.
    Hội trường gần 300 chỗ ngồi đã chật kín khán giả.Ngay cả sân khấu tạm ngoài trời trướchội trường cũng kín chỗ.(Hình: Văn Lan/Người Việt)


    Ngay cả “sân khấu” di động cũng không còn chỗ ngồi vào lúc 7 giờ tối. Một số người tiếc nuối ra về, than phiền với phóng viên: “Tôi gọi số phone của Viện Việt Học cho trên báo năm bảy lần để đặt chỗ mà không ai bắt máy. Tôi nghe người ta nói vào cửa tự do, thì nghĩ là chỉ cần đến sớm chắc sẽ có chỗ. Lúc 5 giờ tôi đã có mặt ở đây rồi. Vậy mà ban tổ chức người ta không cho tôi vô, họ chỉ cho người đã bỏ $10 ra đặt chỗ trước.”

    Đêm nhạc bắt đầu bằng lời dẫn chương trình ấm áp, truyền cảm của kỹ sư Bùi Đường cùng những video ngược dòng thời gian đưa khán giả bồi hồi xúc động trở về miền ký ức của hơn 40 năm về trước.

    “Có một điều đặc biệt trong đêm nhạc này, là sau 40 năm xa cách, hôm nay gia đình ông mới có dịp sum vầy với nhau. Xin chúc mừng gia đình. Và các con ông đã cùng nhau tới đây để lo cho đêm nhạc của ông. Cô con gái ông bay từ Australia sang để lo chăm sóc ông bà và gửi nhiều hình ảnh tư liệu cho chương trình đêm nay, cậu con trai cả lo âm thanh, một út đệm đàn, cậu còn lại lo chụp hình kỷ niệm,” giọng trầm ấm của MC Bùi Đường vang lên.

    Đêm nhạc có 22 ca khúc gắn với chủ đề: “Một ngày sau chiến tranh” do các ca sĩ được nhiều người yêu mến trình diễn như Thu Vàng, Nga Mi, Anh Dũng, Hồng Hạnh, Tạ Chương, Mộng Thủy. Mở đầu là bài “Nước Mắt Cho Sài Gòn” do nghệ sĩ Kim Yến trình bày, khiến người nghe bồi hồi xúc động về “Sài Gòn, thành phố của tôi, của yêu thương, tình tự” với những lời ca câu hát thấm đẫm nỗi buồn: “Sài Gòn ơi, ta mất người như người đã mất tên, như dòng sông nước quẩn quanh buồn, như người đi xa mặt cách lòng.”

    Bên ngoài hội trường báo Người Việt, không khó để nhận ra một chàng thanh niên trạc 35 tuổi đang đứng một mình trên hàng cột báo, chăm chú nhìn vào màn hình trong “sân khấu” ngoài trời. Đó là Ngô Hải, kỹ sư Xây Dựng, từ Irvine tới đây để nghe nhạc của Nguyễn Đình Toàn. Vì không còn chỗ nên anh đứng bên ngoài lều.

    Anh cho biết: “Tôi sang Mỹ từ năm 10 tuổi nhưng không hiểu sao tôi vẫn yêu văn hóa Việt, tôi yêu ngôn ngữ Việt. Nhạc của Nguyễn Đình Toàn có những lời lẽ rất đẹp, rất sâu sắc, không diễn tả được mà chỉ có thể cảm nhận được.”

    Nhạc Nguyễn Đình Toàn ‘thấm vào lòng người’

    Giống như Kỹ Sư Ngô Hải, bà Vũ Ngọc Mai, cựu giáo sư trường Nữ Trung Học Lê Văn Duyệt (Gia Định, Sài Gòn trước năm 1975) chia sẻ: “Một nhà thơ, nhà văn, nhạc sĩ bao nhiêu năm vẫn giữ được tình cảm của khán giả. Do tài năng thiên phú của ông, từ lãnh vực thơ sang lãnh vực âm nhạc, không phải ai cũng làm được. Lời hay ý đẹp, bóng bẩy, chân thực, thấm vào lòng người, từng câu từng chữ, từng câu nhạc. Đó là lời diễm tuyệt.”

    Chị Lan Hương, ở Santa Ana: “Tôi rất cảm động, tôi nghe nhạc của ông rất nhiều. Lời nhạc của ông vừa có ý thơ vừa có ý nhạc. Rất hiếm có một người nhạc sĩ có lời hay ý đẹp như nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn. Nhạc của ông buồn nhưng như người bạn tâm tình vỗ về mình, trong cái buồn có cái đẹp. Ít khi có nhạc sĩ thiên tài viết được nhạc như vậy, nghe nhạc của ông tôi cảm thấy thăng hoa. Ông viết nhiều về tình yêu về đất nước, nỗi buồn. Nhạc của Phạm Duy cũng hay nhưng không có chất thơ ở trong đó, có một số từ chưa được thanh tao.”



    Khán giả xếp hàng từ lúc 5 giờ chiều nhưng nhiều
    người vẫn phải ra về vì không còn chỗ. (Hình: Dân Huỳnh/Người Việt)



    Bà Nguyễn Đình Phượng Uyên, con gái duy nhất của nhạc sĩ, thi sĩ Nguyễn Đình Toàn tâm tình: “Lúc ông viết nhạc tôi còn quá nhỏ nên không hiểu được từng lời bài hát bố tôi viết có ý nghĩa thế nào, chỉ thấy buồn. Tôi thuộc các bản nhạc vui vui của Phạm Duy, Ngô Thụy Miên nhưng lại không thuộc được bài của bố mình viết. Nhưng bây giờ khi trưởng thành, tôi mới hiểu một cách sâu sắc từng lời. Hôm nay có bài “Căn nhà xưa” mà bố tôi từng viết tặng mẹ đúng vào ngày sinh nhật mẹ tôi. Lời của bài hát đó đều nói về thuở ban đầu hai ông bà gặp nhau. Nhưng mẹ tôi không nhớ gì cả vì bà bị bệnh mất trí nhớ (Alzheimer) nên tôi cảm thấy đau lòng.”

    “Những bài hát bố viết tặng cho chúng tôi là những bài hát vui, tôi thuộc được nhưng hầu hết chưa được phổ biến. Có khoảng 150 bài hát bố tôi chưa hề được phổ biến ra ngoài. Ông nói sẽ để sau này cho các con làm điều đó,” bà Phượng Uyên kể thêm.

    Một tài năng và nhân cách vẹn toàn

    Ngụ tại thành phố Westminster, Bác Sĩ Nghiêm Đạo Đại đi cùng phu nhân, ngồi ở hàng ghế gần đầu tiên cho biết: “Chương trình hôm nay rất ý nghĩa. Ai đi qua những năm tháng chiến tranh cũng thấy mình ở trong đó, bởi những ca khúc này đều chứa đựng những đau khổ, những nỗi buồn của thời ấy.”

    Ngồi ở hàng ghế khán giả ở giữa hội trường, ông Nguyễn Văn Châu, Yorba Linda, cách Bolsa khoảng 45 phút: “Trước giờ tôi chỉ biết ông ấy là nhà văn thôi, tôi không ngờ ông ấy đồng thời là nhà thơ và nhạc sĩ. Ông ấy quả là một người đa tài.”

    Đi cùng ông Châu, là người em vợ của ông, bà Trần Thanh Xuân, vui vẻ chia sẻ: “Tôi rất xúc động khi nghe những bản nhạc này.” Đứng cạnh bà Xuân, một khán giả nữ trong chiếc áo hồng, hào hứng nói thêm: “Cái đặc biệt hôm nay là ban nhạc không chơi trống hoặc keyboard mà dùng đàn guitar và cajon rất nhẹ nhàng, phù hợp với dòng nhạc của ông.”

    Cả ba người cùng gật đầu tâm đắc: “Đêm nhạc tuyệt vời, ca sĩ hát hay, nhạc sĩ viết nhạc và lời xuất sắc, âm nhạc rất ngọt ngào, âm thanh tốt, còn người dẫn chương trình thì rất tuyệt vời với lời lẽ lôi cuốn xúc động.”


    Đêm nhạc kết thúc vào khuyanhưng rất đông khán giả vẫn còn nán lại
    bày tỏ lòng ngưỡng mộ và yêu mến với nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn.
    (Hình: Văn Lan/Người Việt)



    Ông Bùi Đường, cũng chính là nam MC (người dẫn chương trình), hiện đang là kỹ sư ở tập đoàn Boing, cho biết: “Thế hệ của chúng tôi lớn lên vào thập niên 1960, 1970 khi ấy nhạc ngoại quốc lan tràn vào Việt Nam rất nhiều, nhưng ông Nguyễn Đình Toàn là người cho chúng tôi thấy âm nhạc Việt vẫn hay không kém, thông qua giọng đọc và lời giới thiệu của ông. Chúng tôi nghe và mê lắm. Sau này sang Mỹ du học, trong các chương trình văn nghệ sinh viên, tôi luôn luôn học cái lối giới thiệu của ông. Năm 2011 có điều kiện được gặp gỡ Nguyễn Đình Toàn, tôi đã làm chương trình đầu tiên về ông.”

    “Khi gặp gỡ nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn, tôi lại có cơ hội tiếp xúc với ông và ngoài tài năng của ông, tôi còn ngưỡng mộ hơn về tư cách ông. Ông sống rất giản dị, khiêm tốn, ông không muốn nói nhiều về bản thân. Mặc dù kinh tế gia đình không hề dư dả nhưng các đêm nhạc của ông đều yêu cầu ban tổ chức cho khán giả vào cửa miễn phí và mọi khoản tiền đóng góp tự nguyện của khán giả đều gửi về quỹ của Viện Việt Học.”

    Mặc dù đêm nhạc kết thúc vào lúc 10 giờ 30 nhưng phần lớn khán giả vẫn nán lại và dành những lời khen không ngớt cũng như thăm hỏi gia đình nhạc sĩ.

    Xin mượn lời Giáo Sư Vũ Ngọc Mai để kết thúc bài viết: “Nếu có một dịp khác nữa, tôi ước mong có một buổi tổ chức ở hội trường lớn hơn thế này, trang trọng hơn thế này, với nhiều kỷ niệm, CD, sách. Phổ cập không chỉ khán giả ở đây mà còn phục vụ khán giả trên toàn thế giới. Chúng tôi nghĩ phải là không gian lớn hơn 5-10 lần như thế này mới đủ tấm lòng yêu mến của chúng tôi với nhạc sĩ.”


    Tâm An


    Nguồn:https://www.nguoi-viet.com


              
Hình đại diện
Hoàng Vân
Bài viết: 20010
Ngày tham gia: Thứ sáu 20/03/15 16:11
Gender:

Re: Nguyễn Đình Toàn

Bài viết bởi Hoàng Vân »

  •           




    Hành trình một đời người
    ________________________
    Bùi Bích Hà _ 18-04-2019




              


    Nhà văn, nhà thơ và nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn.
    (Hình: Dân Huỳnh/Người Việt)

              


    Tôi đọc Nguyễn Đình Toàn ngay từ tập truyện đầu tay của ông, “Chị Em Hải,” 1961, thời còn cắp sách đến trường, hồn cũng như lòng còn rất tinh khôi.

    Thời gian trôi qua đã lâu, tôi không nhớ nội dung truyện nhưng tôi không quên không khí truyện.
    Thật đẹp.
    Thật dịu dàng.
    Thật ấm áp.
    Như một thứ nhan sắc chỉ gặp một lần là ghi nhớ mãi. Tôi biết ơn sự may mắn trong vài giây cuối cùng này vì chỉ chưa đầy một năm ngắn ngủi sau đó, tôi bước vào cuộc hôn nhân đầy bão tố. Từ đây, sách, truyện, báo chí, với tôi, trở thành cấm địa. Tôi như con cá ngáp trong bồn nước thiếu dưỡng khí. Là người, tôi đã sống nhờ hồi tưởng.




    Cuối thập niên 1990, tôi vui mừng nghe tin ông cùng gia đình tới Mỹ, định cư ở Quận Cam sau 23 năm kẹt lại Sài Gòn, trong đó có hơn 10 năm tù đày dưới chế độ mới. Tôi cũng nghe tin ông bế môn tạ khách, sống bình lặng theo ý riêng nên nghĩ thầm hẳn là rất khó để được diện kiến ông.

    Đầu thập niên 2000, một thân hữu giúp ông ra mắt CD đầu tiên ở hải ngoại “Hiên Cúc Vàng,” tại vũ trường Majestic, thu hút một lượng khán thính giả đông vượt bực chưa bao giờ ngừng hâm mộ ông, trong đó có tôi và bạn bè tôi. Quả nhiên, ông không xuất hiện. Tôi đoán là ông chưa sẵn sàng cho một môi trường thù tạc mà ông xa lánh đã quá lâu.

    Mãi sau này, khi ông chuẩn bị gửi ra độc giả bộ “Bông Hồng Tạ Ơn” gồm hai cuốn (2006/2012) và tôi bất ngờ được hân hạnh ông cho phép bày tỏ đôi chút cảm nghĩ của mình nhân dịp này, tôi mới thực sự biết ông trong đời thường.




    Hiền thê của ông, bà Thu Hồng, đi bên ông như bóng với hình. Bà có khuôn mặt trái soan, đôi mắt bồ câu long lanh và làn môi như đóa hồng hàm tiếu. Lần đầu gặp nhau, vẻ hồn nhiên và nụ cười thật tươi trên môi bà lập tức cho tôi sự yên tâm và cả cái tình ấm áp, dịu dàng của “Chị Em Hải” ngày nào. Chúng tôi chuyện trò râm ran bên tách cà phê tối và tôi nhận được tấm hình lồng khung rất lịch sự, chụp trong buổi giới thiệu “Bông Hồng Tạ Ơn” để làm kỷ niệm.

    Nhiều năm sau này, biết tin bà mắc bệnh quên lãng, không còn lái xe nữa, tôi hay theo Nhã Lan, thỉnh thoảng có thêm một bạn văn từ xa về, đến thăm ông bà tại căn chúng cư tọa lạc trong một khu yên tĩnh thuộc thành phố Westminster. Dù tiến triển chậm so với các trường hợp tương tự, bà ngày một mất dần khả năng tự chủ của một người trưởng thành và trở lại như trẻ thơ. Lần mới nhất chúng tôi đến thăm ông bà, bà vui cười, cung hai nắm tay dứ dứ về phía tôi như trẻ con vẫn dọa nhau, khiến ông khẽ lắc đầu và cũng cười theo cùng với lời giải thích bao dung và hiền hậu:
    • “Có biết gì nữa đâu? Cứ như con nít vậy thôi!”

    Trong căn nhà nhỏ ở xứ người với bàn ghế, đồ đạc cũ kỹ, đủ cho sinh hoạt hằng ngày của ông bà, họ có một thế giới thu hẹp từ những khoảng không gian bao la thuở xưa chứa đầy kỷ vật: hình ảnh, CD, sách, tài liệu văn học, nhiều tập nhạc thủ bút của tác giả chưa vội gửi ra. Có cái gì ở đây làm tôi liên tưởng tới “Căn Nhà Xưa” của họ, với những
              
    “sớm mai nằm nghe nắng giòn trên mái,
    có giếng nước soi trời trong,
    có gió mát đêm bình yên,
    có những tháng năm buồn tênh,
    khốn khó quyết nuôi tình duyên đã trốn thoát qua nhiều phen.”

    Chỉ thiếu khu vườn cải và những liếp hoa vàng.

    Ở ông giờ đây, tôi thấy trong ánh mắt luôn thấp thoáng nét cười “Một Ngày Sau Chiến Tranh” không còn chỗ cho máu đổ xương rơi, cho người đầy đọa người, cho oán thù hay căm phẫn dày xéo lương tâm nhau mà chỉ còn hòa bình và yêu thương, bắt đầu từ nội tâm mình. Ở ông, tiếng cười ngắn, chân thực, tận lực, đã cất giùm người đối diện nỗi đau trong lòng họ, đã cho họ sự khôn ngoan của chiếc lá mềm đánh đổi màu xanh sẽ úa vàng lấy hương nồng thơm mãi đến ngàn sau.

              


    Một số tác phẩm của nhà văn, nhà thơ và nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn.
    (Hình: Dân Huỳnh/Người Việt)

              

    Bạo lực bỏ tù văn chương của ông, ông buông bút. Bởi vì khi cần, bút trở thành vũ khí. Ông không chỉ có một con đường hãm hại hay phục thù. Ông có nhiều sinh lộ. Ông chọn cầm đàn. Âm nhạc không tàn sát ai cả mà hát lên sự khốn cùng của đời sống không niềm tin, không tình yêu.
              
    “…Hãy thắp cho anh một ngọn đèn
    Dù tình đời mong manh
    Lòng chẳng còn trông mong gì nữa
    Hãy thắp cho anh một ngọn đèn
    Để một mình trong đêm
    Anh tưởng nhìn ra em còn hơn
    Cố thắp cho em một ngọn đèn
    Bằng lửa sầu tim anh
    Một ngọn đèn lênh đênh ngày tháng
    Cố thắp cho em một ngọn đèn
    Dù mệt nhoài trông ngóng
    Để nhủ lòng gắng nuôi niềm tin
    Cố thắp cho em một ngọn đèn
    Bằng nhọc nhằn cay đắng
    Bằng hình hài rã trong trại giam
    Cố thắp cho em một ngọn đèn
    Dù lửa tàn trong anh
    Không còn đủ khêu thêm đèn sáng
    Cố thắp cho em một ngọn đèn
    Để dù trong xa vắng
    Em còn được cháy trong lòng anh…”

              
    Có một thời, tôi đã mồi lửa từ ngọn đèn hiu hắt nhưng không chịu tắt của Nguyễn Đình Toàn để thắp lên ngọn đèn cạn dầu trong tôi những ngày lênh đênh quê nhà, quê người, nên tôi biết ơn ông. Ông có tài năng đã đành nhưng lớn lao hơn cả tài năng, ông có trái tim mẫn cảm chan hòa thiện ý. Ông biết buông bỏ để thu nạp nhiều hơn và đem trang trải cùng thiên hạ. Những gì ông nói ra, viết xuống, hát lên là của riêng ông, không thể lầm lẫn với ai, không vay mượn ai kể cả cuộc đời ông từng đi qua với niềm đam mê cháy lòng và những khao khát yêu thương đến vô biên.

    Nhắc đến ông, một người bạn lâu năm của tôi ở xứ sương mù, giá rét, quanh năm mùa Đông, đã nói những lời thiết tha như sau:
    • “Phải nhận là chúng ta đã quá may mắn để được sống cùng thời với Nguyễn Đình Toàn. Ngôn ngữ của ông sang trọng, tinh tuyền, đẹp đến nỗi không la đà cùng khung nhạc mà bay bổng, mà lan tỏa, mà thấm vào những tầng cảm xúc sâu thẳm nhất trong tôi…
      ‘Ngày thần tiên em bước lên ngôi…’
      Cảm ơn ông về một quãng đời xa hoa, lộng lẫy, nhìn đâu cũng thấy tình ca.”


    Ông đã đi gần hết cuộc hành trình một đời người trên địa cầu, qua nhiều hạnh phúc và khổ đau, qua nhiều vinh quang và nhọc nhằn, giờ đây
    “mộng ước đã xa xôi,
    theo giòng đời trôi,”
    ông không giữ lại gì cho ông, trong những bước chân chiều chầm chậm đi dưới những tàu chuối tả tơi trong khu vườn nơi ông ở nhưng tôi tin rằng mỗi người biết ông đã giữ giùm ông một chút gì ông tạo ra và để lại. Mỗi người biết ông sẽ còn buồn vui cùng ông bằng nước mắt, bằng tiếng cười vượt qua mọi tang thương nghiệt ngã với một trái tim trong trẻo và một tâm hồn cao thượng. Sẽ không ngồi trong bóng đêm nguyền rủa tối tăm mà “Cố thắp lên một ngọn đèn” để xua đuổi tối tăm, để hồi sinh những bông hoa nở trên huyệt mộ và những mảnh đời ngỡ đã chôn sâu:
              
    “Có tay nào che nổi trời mưa
    Cho vai đừng ướt nặng
    Hãy nói với đêm khuya
    Một lời nói nhỏ
    Tình là chi mà nhiều khi chôn được ở lòng ta
    Tình là chi mà nhiều khi chôn lại nở thành hoa.”

              
    Gặp ông nhiều lần nhưng chưa lần nào tôi nhớ hỏi ông lý do nào ông kẹt lại Sài Gòn hơn 20 năm? Bây giờ tôi sẽ không hỏi nữa mà nghĩ rằng những người hâm mộ ông, yêu thơ nhạc của ông, đã mắc nợ ông món nợ đau thương to lớn ấy bởi vì người nghệ sĩ không gánh vác khổ đau riêng mình mà gánh vác cả tội lỗi lịch sử thời đại mình khi sống thay cho đồng loại.

    Ôi, một ngày sau chiến tranh ở miền Nam vừa đổi chủ, càng có nhiều hơn những xác người vật vờ đi trong thành phố, trên các cánh đồng khô nhà nông không còn cấy mạ, ruộng không còn thấy lúa màu xanh, người dân đốt đèn thả trôi trên sông không để cầu nguyện cho linh hồn kẻ đã khuất mà cho những phận người đang sống trầm luân.
              
    “Hãy thắp cho anh một ngọn đèn
    Một ngọn đèn trăm năm
    Rồi thả đèn trôi trên dòng sông
    Như tháng giêng trong đêm nguyệt rằm
    Người thả đèn trôi sông
    nguyện cho những ai trầm luân…”

              




    Bên ngoài con đường vắng vẻ đưa vào căn hộ biệt lập nơi ông và gia đình cư ngụ suốt hai thập niên qua, dòng sống hối hả, xô bồ, nhộn nhịp của nước Mỹ vẫn tiếp diễn như một dòng cuồng lưu, nuốt trọn thời gian tranh sống của mỗi cá nhân. Bao nhiêu người như kẻ viết bài này, hằng ngày ngược xuôi trên các con lộ xe cộ như mắc cửi, vẫn còn thấy mình tay trắng vật vã đi tìm những điều nghĩ là cần thiết nhưng thật ra có ý vị gì đâu nếu đã không được lớn lên, cũng 20 năm, dưới hai chế độ Cộng Hòa đã đóng góp cho đất nước, ngoài máu xương bảo vệ tự do, một nền văn học nghệ thuật rực rỡ đề cao các giá trị nhân bản, để chúng ta hãnh diện mang theo làm chính nghĩa khi bỏ nước ra đi vì các giá trị cao quý ấy bị cưỡng đoạt và triệt hạ.

    Chiều hôm nay trong khi lướt mạng, tôi tình cờ đọc được một câu trích dẫn của Tryon Edwards, nhà thần học người Mỹ nổi tiếng với các bộ sưu tập lời hay/ý đẹp, nói về bài học từ một chiếc lá vàng, đối với tôi thật có ý nghĩa vào lúc này:
    • “Do your work well and then be ready to depart when God shall call”
      (Hãy sống hết sức mình rồi sẵn sàng lìa cành khi Thượng Đế gọi).
    Có lẽ nó giải thích cho tôi và nhiều người nữa, thắc mắc không hiểu tác giả Nguyễn Đình Toàn ngụ ý gì khi ông hạ bút viết lời cho bản nhạc “Anh Đến Thăm Em Đêm Ba Mươi” của Vũ Thành An, có câu: “Xin chiếc lá vàng làm bằng chứng yêu em?” Ông có tự ví mình với chiếc lá vàng trong ngụ ngôn của Tryon Edwards không?

    Viết về một nghệ sĩ lớn, có những cống hiến đáng kể về mặt nghệ thuật và nhân sinh qua một bài viết có giới hạn, chỉ xin được viết ở một góc độ nhỏ với những chia sẻ nhỏ vì rất khó để phác họa một chân dung đầy đủ về họ. Viết về nhà văn/ nhà thơ và nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn, tôi thực sự không biết bắt đầu và kết thúc thế nào? Con đường ông đi trong vô thủy vô chung, những khoảnh khắc hiếm hoi gặp gỡ cũng xin còn mãi mãi lưu hương.




    Bùi Bích Hà

    nguồn: nguoi-viet.com
              
Hình đại diện
Bạch Vân
Bài viết: 5388
Ngày tham gia: Thứ sáu 20/03/15 19:19
Gender:

Re: Nguyễn Đình Toàn

Bài viết bởi Bạch Vân »

  •           


    Xuân cười trên căn gác nhà Nguyễn Đình Toàn




    Chân Dung NĐT trong góc nhìn Trắng Đen -Ảnh của Trịnh Thanh Thủy



    Đã từ lâu tôi muốn viết một cái gì đó về Nguyễn Đình Toàn, người nghệ sĩ tài hoa mà tôi rất mến mộ. Tôi đã nghe nhạc, nghe lời thoại của chương trình phát thanh “Bông hồng tạ ơn”, đọc các tác phẩm văn học của ông. Loay hoay mãi, tôi ngẫm ra một điều, viết gì về ông cũng bằng thừa. Bởi vì những tác phẩm, những ca khúc, thi phẩm hay các lời nhạc thoại đã nói hết, nói hay một cách tuyệt vời và bộc lộ gần như hết tâm tư của con người mà tôi muốn viết về. Tôi chỉ còn quyết định đến thăm để trò chuyện với ông thôi là đủ. Thế là tôi đến thăm Nguyễn Đình Toàn, người vừa là nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ có tiếng nói hiếm quý của đài phát thanh Sài Gòn năm nào vào một sáng đầu xuân. Hơn nữa lại gặp dịp Câu Lạc Bộ Văn Nghệ Viện Việt Học có tổ chức một buổi Nhạc Nguyễn Đình Toàn với chủ đề “Một ngày sau chiến tranh”, tôi muốn tìm đến ông để hỏi thêm về chương trình này.

    Chiếc cầu thang cũ kỹ căn gác appt ông thuê đón chân tôi với nét mặt nhăn nhó ngầm bảo “Này cô, sao không cởi ngay đôi giày cao gót mà lên cho dễ leo ?”. Tôi gọi ông là chú vì thường gặp ông trong các buổi mạn đàm văn chương của các bè bạn thân quen nhưng chưa bao giờ thăm ông trên căn gác này.



    Tác giả cùng Nguyễn Đình Toàn 2007



    Người đàn ông tuổi đã 83 mà vẫn còn nét thư sinh, tóc vẫn nhiều tiêu hơn muối, có giọng nói dịu ngọt như thủ thỉ, thầm thì cho riêng người yêu trên đài phát thanh ngày xưa, ra tận cửa đón tôi. Ông mời tôi ngồi, gió xuân man mát thổi từ khung cửa lùa vào mang theo những tiếng cười nói của các em bé ngôi trường tiểu học đối diện vào giờ ra chơi. Tôi bỗng nhớ tới tác phẩm “Giờ ra chơi”, của ông với những đứa con gái như tôi ngày mới lớn. Nhớ tới mùa hè Sài Gòn đầy nắng, thi thoảng có những cơn mưa như trút nước xuống hè phố. Khi tạnh, gió thổi lá me đọng nước bay rắc confetti lên mái tóc đen mun của tôi, lúc đi học về.

    Tôi bắt đầu hỏi han ông về chuyện nhà và sức khoẻ của ông. Bỗng chợt nhớ ra điều cần hỏi, tôi bảo ông, “Trong hai tác phẩm Áo Mơ Phai và Đồng Cỏ mà chú linh cảm được hai biến cố lịch sử sẽ xảy ra là mất Hà Nội và Sài Gòn trong đó, cháu thích lối ví von của chú về đàn bà và đàn ông. Chú ví đàn bà lạnh giống như Hà Nội, đàn ông thì nóng như Sài Gòn. Chú còn viết “Đàn bà giống như chim sẻ, đẹp hơn trong một ngày trời lạnh“. Vậy giữa Hà Nội và Sài Gòn chú yêu nơi nào hơn?”. Ông cười, nói, ông rời Hà Nội năm 18, 19 tuổi, đối với Hà Nội, ông sống từ bé nên Hà Nội trong ông còn lại cái đẹp. Tuy nhiên, ông lại thân thiết với Sài Gòn hơn vì Sài Gòn là đời sống trong khi Hà Nội chỉ là một nơi chốn. Sài Gòn nóng hừng hực như ngọn lửa, đang nắng bỗng mưa.

    Tôi xem thơ, nghe nhạc và đọc truyện của ông thấy ông là một người viết tinh tế, sâu sắc và cái lòng luyến quê của ông tràn đầy trong các tác phẩm. Tôi nghĩ các nhân vật trong tiểu thuyết của ông đã thể hiện con người, lối tư duy và cuộc sống của chính ông ngoài đời. Tôi hỏi có phải ông chính là cô Phụng trong tác phẩm “Đồng Cỏ”không?. Ông gật gù bảo phải, “Đúng vậy như cô Phụng trước khi đi khỏi VN, cô để lại cái gì, cô để lại trinh tiết ở VN. Cô nghĩ rằng nếu cô trở về cô có lý do chính đáng để trở về. Nếu cô không trở về đó nữa thì cô không có gì để mất cả. Giống như tâm trạng của chú vậy. Một người con gái sinh ra không có gì quý bằng trinh tiết, cô ra đi và để lại cái quý nhất của mình rồi, mà đi chỉ có cái xác đi mà thôi.”

    Tôi hỏi khi có dự cảm mất Sài Gòn, sao chú không ra đi năm 1975 ?. Ông nói rất muốn đi nhưng không đi được nên trốn mà không thoát, bị bắt, phải bị đi tù hoài, cộng chung là 6 năm đó chứ. Tôi thêm, “Thảo nào trong bài hát “Căn nhà xưa” mà chú làm sau 75 có câu “Ở đó có những tháng năm buồn tênh, khốn khó quyết nuôi tình duyên, đã trốn thoát qua nhiều phen” phải không chú?” Ông đùa “Nói một nghĩa khác, trốn, cái đó là trốn các cô ấy chứ”. Tôi hiểu ra, cười nắc nẻ. Ông cũng cười lớn vang cả căn phòng. Tiếng cười thú vị của hai chú cháu hoà cùng tiếng đùa giỡn của lũ trẻ trường bên, rung vang căn gác nhỏ buổi sáng xuân.

    Quay qua chủ đề chính của buổi nhạc Nguyễn Đình Toàn với bài hát “Một ngày sau chiến tranh”. Tôi xin ông tiết lộ vài chi tiết về bài nhạc này. Ông nói bài này chưa ai hát bao giờ, nói lên tâm tình của một người lính ngày trở về thấy mình đã già vì cuộc chiến tranh quá dài. Khi đi là thanh niên, lúc về thì đã già. Tôi được xem bài nhạc thì biết đây là một bài dài có 5 lời khác nhau mà ông gọi là nhạc chuỗi. Ca sĩ sẽ hát liên tục 5 lời này. Tôi hỏi thêm bài này ông viết có lâu không. Ông bảo không bài hát nào ông viết quá 12 tiếng đồng hồ.

    Nguyễn Đình Toàn học và mê nhạc từ lúc còn bé. Ông có mộng làm nhạc sĩ nhưng rồi không biết sao dần dần đi lạc vào nhà văn. Ông bắt đầu làm thơ từ hồi bé tí. Những ca từ trong ca khúc của ông đều là những bài thơ vì nguyên thủy chúng chính là thơ. Thi sĩ Thành Tôn đã ngồi soạn tất cả các bài thơ từ hơn 100 ca khúc của ông thành một cuốn “Thơ & Ca Từ” Nguyễn Đình Toàn, làm bằng tay, tặng ông.

    Ông và tôi loanh quanh bên lề cuộc chiến và sự chết chóc. Ông bảo, tất cả những người còn lại ở VN hãy nhớ một điều, đi trên đường VN bây giờ đã dẫm lên mặt người đã chết nằm ở dưới. Phải biết như thế mới biết thế nào là yêu thương tổ quốc. Bởi vì qua bao cuộc chiến, người chết nhiều quá, đi mà không biết mình đã có dẫm lên mặt người chết hay không?

    Ông đề nghị chúng ta nên làm 1 điều là chọn 1 ngày Việt Nam. Trong đó tất cả những người trên toàn nước VN hay ở hải ngoại cũng vậy, tự mình đi đến 1 chỗ cao nhất nơi mình ở, thắp 1 nén nhang và thả 1 trái bóng trong đó có túi hạt hoa cho nó bay xuống ở đâu và mọc hoa kệ nó. Nó sẽ xoá các vết bom đạn của chiến tranh. Đó là 1 hình thức để chiêu hồn đất nước. Nên có 1 ngày như vậy cho tất cả các người chết. Trong chương trình nhạc này có bài hát “Nụ vàng”, mang cái ý nghĩa như thế.

    Đốm lửa loé lên khi Nguyễn Đình Toàn đốt thuốc hút. Khói thuốc bắt đầu lan toả, phủ lãng đãng lên vầng trán rộng thông minh của tác giả bài hát ” Hãy thắp cho nhau một ngọn đèn”. Đốm lửa lẻ loi ấy gợi tôi nhớ đốm lửa trong ước nguyện thắp đèn và thả hạt hoa của ông cho đất nước VN.

    • thắp cho anh một ngọn đèn
      Dù mịt mùng xa xăm,
      Một ngọn đèn trong đêm mờ ám.
      Hãy thắp cho anh một ngọn đèn
      Dù chẳng còn hơi ấm,
      Cho lạnh lùng thấm qua lòng anh.

      Hãy thắp cho anh một ngọn đèn
      Một ngọn đèn trăm năm,
      Rồi thả đèn trôi trên dòng sông.

      Như tháng giêng trong đêm nguyệt rằm
      Người thả đèn trên sóng,
      Cầu nguyện cho những ai trầm luân.

      Đêm quê hương
      Đêm treo trên một cành ngang,
      Chôn nhau xong làm dấu nhớ chỗ ai nằm.

      Cơn mưa giông
      Đêm qua đông trời lạnh lắm,
      Gió khắp bốn bể cây rừng.
      Núi run hình bóng
      Mai rạng đông
      Đến lượt ai đem chôn?

      ………………………………………

      (Hãy thắp cho nhau một ngọn đèn)


    Đốm lửa, ngọn đèn trong đêm đen, ông đã ước ao ấy, là những đốm lửa chẳng còn hơi ấm đầy những buốt lạnh mà ông từng trải nghiệm trong tù. Đêm quê hương mù tối, đêm mưa giông có những người bị đánh đập tra tấn lặng lẽ về với đất, được anh em chôn xong phải làm dấu để sau này còn biết mà chỉ chỗ cho người nhà. Tôi đem thắc mắc về những từ ngữ động, rất gợi hình mà ông dùng trong thơ như “Đêm quê hương, đêm treo trên một cành ngang”, hỏi ông. “Tại sao đêm lại treo trên cành ngang hở chú, mà nó không treo trên cái gì khác?” Ông giải thích bằng cách giang rộng hai tay ra thành hình một cái thánh giá. Tôi chợt tỉnh, vỡ oà cho sự u tối của mình.

    Có hình ảnh nào đau đớn hơn quê hương tăm tối bị treo lên, bị hành hình và đóng đinh trên thập tự giá. Tội quá quê hương tôi. Thâm thuý và sâu sắc biết bao chữ nghĩa ông dùng. Quê hương là con người, là hình ảnh 90 triệu người sống trong màu máu đỏ, trong đêm thập tự giá. Điều hiển nhiên là những người tù của chế độ phải chịu đau đớn, oan khiên trong trại cải tạo. Nơi con người bị nhốt trong những ô như chiếc lồng chim bị bịt kín, chỉ có một cái lỗ để thở. Tôi hát nho nhỏ bài hát “Chiều trong tù” của ông. Tôi bảo “Cháu thích lối diễn tả bầu trời của chú trong bài này, cháu chưa thấy ai tả bầu trời như tấm khăn cả”.

    • Chiều trong tù anh nhớ em
      Ôi đất trời dường như tấm khăn
      Bưng kín đời người trong tối tăm
      Phương hướng nào nhìn ra mắt em

      Hàng song sầu che mắt sâu
      Những bóng người ngẩn ngơ ngó nhau
      Tay xanh nào thầm ra dấu đau
      Thay cho lời chào thăm mỗi chiều

      (Chiều trong tù)


    Đôi mắt ông bỗng tối lại. Ông kể, “Người tù bị nhốt trong một ô, chỉ hơn 1 thước vuông. Họ khoét 1 cái lỗ gọi là cửa gió để thở. Người bên trong nhìn ra ngoài chỉ có 1 cái lỗ, rõ ràng như 1 cái khăn đắp trên mặt người. Mỗi buổi chiều ra vẫy nhau bằng tay, những bàn tay giơ lên rất xanh xao vì ở tù lâu quá không ra ánh mặt trời.” Ông rùng mình, “Ở đó sợ lắm, nhất là những ngày Tết. Nhà tù gần trường học, nghe tiếng trẻ con vui đùa (tôi cũng nghe tiếng reo hò của trẻ em trường học bên dưới vọng lên). Chú rất nhớ các con mình vì lúc ấy chúng còn học tiểu học, thành ra sợ lắm. Thời gian đó rất là u ám.”

    …………………………………

    • Tay quơ ngang vết hằn năm tháng
      Trong đau thương tóc người cũng khô

      Trên hoang vu những vồng mây trắng
      Ta nghe ra trăm niềm xót xa
      Vai em thơm như mùa thu nắng
      Phai bao nhiêu máu hồng tình xa

      (Chiều trong tù)


    Nghe nhạc của ông, tôi thấy lòng chùng xuống, xúc động và đau nỗi đau vô vàn của người tù. Không có gì vô tội hơn những người sống, lớn lên và được nuôi dạy phải yêu 1 ý thức hệ, bất chợt bị luận tội vì đất nước bị đổi sang một ý thức hệ khác. Không gì oan khuất hơn nỗi oan đi tù vì sự thay đổi chế độ, rồi những người của chế độ này bị đày giam thân trong lao tù của chế độ kia. Người tù bị khoá lại trong những hàng “khoá câm” không những khoá tay chân tứ chi, tước đoạt tự do con người mà còn khoá miệng con người thành ra câm nín. Giữa cơn đau ấy đoá hoa thơm của người thương bỗng nở ra với ” Vai em thơm như mùa thu nắng” đã làm dịu đi nỗi khổ, làm phai đi những tia máu lửa đốt cháy con người.





    Tôi nhận xét, “Cháu thấy chú rất tinh tế trong lãnh vực chữ nghĩa, ngay đến khứu giác, vì đọc chú, cháu thấy mùi vị ở khắp nơi. Trong văn chương, thi ca, âm nhạc, mùi xuất hiện và được trộn lẫn, nào là hương hoa, cây cỏ, mùi thực phẩm quyện vào nhau như 1 bức tranh sống, 3 chiều. (Óc tôi chợt nẩy ra một liên tưởng khôi hài-ông tương tợ nhân vật Hồng Thất công của Kim Dung có khứu giác rất nhạy mùi, nhất là khi ngửi thấy mùi thức ăn ngon, ngón tay cái ông ta giật giật).” Ông gật gù, “Nói chung, trong văn chương VN mình khứu giác bị bỏ quên, khi viết tất cả các giác quan đều nên có. bỏ qua cái gì mình mất cái đó. ngay cả lúc trong tù nơi đau thương như vậy mà chú còn có câu “Người nhớ người, hơi nhớ hơi” trong bài “Chiều trong tù”.

    Tôi cho ông biết trên mạng họ để lời bài hát của ông rất nhiều nhưng để sai lời cũng lắm. Tôi hỏi ông vài chữ trong bài “Chiều trong tù” mà tôi nghĩ ca sĩ đã hát sai như “Trong đau thương tóc người cứng khô”. Tôi hỏi “cũng khô, phải không chú?”. Ông bảo ” Đúng là ca sĩ hát sai, “cũng khô” mới đúng. Trong tù suốt 365 ngày 1 năm, lúc nào trong đầu cũng như có lửa, muốn phụt khói ra khỏi đầu. Không có tóc nào chịu nổi nên cái tóc nó cũng khô rốc đi. Còn chữ “Vầng mây trắng” không đúng. “Vồng mây trắng” mới đúng. “Vồng mây” là loại mây nhẹ hơn, mây không tạo thành “vầng”. Họ viết “Ta nghe ra trong niềm xót xa”, “Ta nghe ra trăm niềm xót xa” mới đúng.”

    Ông cắt nghĩa thêm câu “Tay quơ ngang vết hằn năm tháng” bằng cách, ông giơ tay lên quơ ngang vầng trán, và vầng trán ông hiện ra với những nết nhăn ngày tháng đã ghi dấu trên tuổi tác người. Còn câu cuối, “Cho đêm mù, một cơn đau dài” bị ghi sai là “Cho đêm buồn, một cơn đau dài”. Chú dùng chữ mù mạnh hơn chữ mờ vì nếu “đêm mờ” nghe nó yếu, không đủ mạnh.”

    Tôi nói “Hình như vấn đề là họ không có bản nhạc gốc để đối chiếu và khi nghe ca sĩ hát không rõ lời họ chép lại một cách cẩu thả, nhiều khi không hiểu nghĩa, đặt đại lời vào để điền chỗ thiếu đó chú. Kể cả ca sĩ nữa, nhiều khi họ hát mà không hiểu trọn ý nghĩa của ca từ nên phăng đại”. Tôi thêm “Chú có cho xuất bản hay nhờ các trung tâm phát hành phổ biến sách hay đĩa nhạc của chú không? Cháu có tìm trên mạng mà không ra những bài hát có khung nhạc của chú mà cháu thích”. Ông lắc đầu “Không, vì chú không thích, các trung tâm sản xuất nhạc có đến xin bài hoài mà chú không cho. Chú biết nhạc của chú không phải ai cũng hát được và 1 điều nữa là lúc hát nhạc của chú, họ phải hát theo ý chú mà có ca vũ bừa bãi vào thì không được.”.

    Tôi hiểu ra ông rất cẩn trọng trong việc đưa ca sĩ hát nhạc của mình. Ông bảo, hát nhạc buồn, phải hội đủ 2 yếu tố. Phải hát ra cả cái buồn và cái đau mới đủ. Hát ra cái buồn của bản nhạc thì dễ, nhưng hát ra cái đau mới khó. Ông cân nhắc từng ca từ, từng lời thơ, khi sáng tác. Ông nâng niu, trân quý những đứa con tinh thần của mình và đắn đó khi lựa người hát, có lẽ vì sợ ca sĩ làm hỏng, khiến chúng thành dị dạng. Ông kể khi làm thơ, viết văn hay viết ca từ, ông tránh dùng các từ Hán Việt, ngoại trừ không dùng được nữa mới phải đành chứ ông không muốn dùng chúng. Ông tránh ước lệ, sáo ngữ, và tránh lập lại những gì người ta đã dùng quá nhiều như chiếc diêm quẹt đã bị quẹt nhiều quá rồi, không quẹt được nữa.

    Tỷ như trong bài “Dạ Khúc”, thay vì nhắc đến nụ hôn thì ông nói khác đi “Son trên môi còn in dấu người”. Hoặc như “Trăng soi, trăng có ngày nghỉ ngơi” có nghĩa là “Không phải trăng ngày nào cũng có, mình xem như nó đi ngủ, đi nghỉ vậy.” Còn câu “Tay em che ngang cành non đã gầy”. Đây là một hình ảnh rất thật. “Sau năm 75, có những ngày chú đạp xe từ xa lộ đi vào đường Hàng Xanh lên chợ Bà Chiểu qua 1 cái nhà chắc chủ bỏ đi để lại cho con cháu gì đó. Căn nhà trông rất tàn tạ. Trước nhà có 1 cái cây lá non mới mọc ra. Một cô bé bước ra đứng dưới gốc cây nhìn ra ngoài và lấy tay che mắt, cành non đã gầy mà cánh tay cô bé cũng gầy.”

    Tôi hỏi ông về chữ “nắng giòn” nghe rất hay trong bài “Căn nhà xưa”. Tại sao lại nằm mà nghe được “nắng giòn” hở chú?

    • Em có nhớ căn nhà xưa bên khu vườn cải

      Nơi những sớm mai nằm nghe

      nắng giòn trên mái


    Ông trả lời, “Ở Vn, có những mái nhà bằng tôn, khi chịu sức nóng quá sức nó dãn nở và phát ra tiếng kêu “bụp, bụp” nghe như tiếng đạn nổ giòn vậy. Nên “nằm nghe … nắng giòn trên mái” là thế. Nghe ông tả, tôi bỗng nhớ Sài Gòn vô cùng. Chỉ có những người từng sống trong những căn nhà có mái tôn mới biết và nghe được tiếng “nắng giòn trên mái” hay tiếng “mưa giòn” cũng vậy (trong lúc mưa bắt đầu trổ hạt kêu lụp bụp trên mái tôn) trong nhạc NĐT.

    Ông chia sẻ với tôi tập nhạc trên trăm bài hát của ông mà ông chưa từng phổ biến hay cho in, ngoài những bài hát trong 2 đĩa CD của Khánh Ly phát hành. Tôi lật qua nhiều bài và say sưa đọc những ca từ chính là các lời thơ. Những bài có tựa như “Ánh dương mới, Bài thơ trên tay áo, Bướm xanh, Chênh Vênh hình bóng, Còn tiếng hát gởi người(soạn chung với Trần Quang Lộc), Cổ Tích ..v..v.. . Tôi ngạc nhiên với bài “Chầu Văn” rất lạ. Tôi lẩm nhẩm, “Thuyền ai thấp thoáng bên giang, thuyền Cô Mẫu thoải chèo sang đầu ghềnh, khoan hỡi hò khoan, khoan này hò khoan, khoan hỡi hò khoan…” Tôi thốt ” Thật là thi vị, chú không cho phổ biến và không đưa ai hát, thật là uổng phí..”.

    Tôi dừng lại ở bài “Đắng Đót”. “Cháu rất thích bài này. Hình như chưa ai biết về con chim “Đắng Đót” này chú ơi”. Nhà thơ Nguyễn Mạnh Trinh có nhắc “Tôi cũng chưa hình dung ra được con chim này như thế nào nhưng biết chữ “đắng đót” từ câu thơ:” Đắng đót ghê thay mùi tục lụy/bực mình theo Cuội tếch cung mây” và theo Việt Nam Tự Diển của Lưu văn Đức và Lê Ngọc Trụ thì “đắng đót” có nghĩa là đau đớn khổ sở”. Cháu thấy trên mạng họ viết sai là “Trên núi cao kia, tôi nghe tiếng con chim đang đói kêu sương..”

    Ông chán nản lắc đầu, “Họ ghi như thế là sai, một khi ghi sai là sai hết.” Ông giải thích “Đắng Đót” là tên của 1 con chim ở Tuy Hoà. Khi chiều tối đến có 2 con chim bay đến, mỗi con đứng một phía (Ông để hai ngón tay trỏ ở hai khoảng cách xa nhau) . Một con chim kêu “Đắng”, một con kêu “Đót”, rồi chúng chạy về phía của nhau(Ông di chuyển hai ngón tay lại gần nhau) . Chúng cứ lần mò, lần mò lại gần nhau nên họ hợp lại gọi là “Chim Đắng Đót”. Tôi trố mắt bảo, “thú vị quá, chuyện giống như thần thoại”. Ông xác nhận, chuyện có thật, người ta truyền miệng kể với nhau lâu dần thành huyền thoại. Vì thế chú viết:


    • Trên núi cao kia

      Tôi nghe tiếng con chim đắng đót kêu sương

      Chim nhớ ai mà lời chim đau thương?



    Trong thơ ca và ca từ Nguyễn Đình Toàn, nỗi nhớ lúc nào cũng được tô đậm như chim nhớ bạn, nhớ bầy, như người nhớ hương, nhớ hơi. Trong một bài thơ hay nhạc của ông, người ta tìm ra được ít nhất là vài câu nổi trội trong lối dùng từ khác lạ, sáng hẳn lên với sáng tạo mà ông gọi là “nói một cách khác”. Chữ nghĩa được ông dùng giản đơn, cô đọng nhưng sâu xa, sống động và gợi hình, gợi bóng.

    Tôi ra về, nắng xuân đã lên cao, lan toả khung cửa sổ nhà ông. Có lẽ rồi ông lại đến ngồi trên chiếc ghế cũ, lặng nhìn xuống khung cửa bên kia là trường học mỗi ngày. Có lẽ tiếng trẻ con cười đùa trong giờ ra chơi sẽ rúc rích theo ông từ thuở thơ ấu, đến khi lớn lên, vào đời, và suốt cuộc hành trình còn lại. Chúng làm cảm hứng cho ông viết văn thơ, âm nhạc, an ủi gợi nhớ đến các con ông buổi trong tù và vẫn theo ông ngày ngày bên khung cửa căn lầu chung cư nhà trọ. Có lẽ sẽ như cố hoạ sĩ Đinh Cường viết.

    • ………………

      tôi ngồi trong quán cà phê Starbucks
      nhìn qua bên kia sân trường học
      mùa hè vắng bóng học sinh
      nhớ Nguyễn Đình Toàn ở Westminster – Cali
      hình như ngày nào anh cũng ngồi nhìn qua
      khung cửa sổ bên kia là sân trường học

      …………………

      Nguyễn Đình Toàn đôi mắt sâu nhìn xa vắng
      như còn nuôi mãi những giấc mơ .

      (Thơ Đinh Cường-2013)



    Trịnh Thanh Thủy
    Tháng tư 2019


    Nguồn:https://khoahocnet.com



              
Hình đại diện
Bạch Vân
Bài viết: 5388
Ngày tham gia: Thứ sáu 20/03/15 19:19
Gender:

Re: Nguyễn Đình Toàn

Bài viết bởi Bạch Vân »

  •           



    Một ngày sau chiến tranh.
    Đêm nhạc Nguyễn Đình Toàn



    Chương trình do Câu Lạc Bộ Văn Nghệ Viện Việt Học thực hiện,

    Ông Bùi Đường, thành viên Ban Tổ Chức, cũng là một trong hai MC của chương trình, cho biết, “Chúng tôi tổ chức chương trình Nguyễn Đình Toàn vào dịp Tháng Tư, nhân đánh dấu 44 năm rời xa quê hương, và chúng tôi muốn dùng chương trình này như một ‘Bông Hồng Tạ Ơn’ người nhạc sĩ đã viết những bài nhạc sau cuộc chiến nhưng chưa có điều kiện công bố, cũng như cả cuộc đời anh đã viết những dòng thơ, dòng chữ làm giàu cho tâm hồn tất cả chúng ta.”

              
    Đêm nhạc hiếm hoi “Nguyễn Đình Toàn – Một Ngày Sau Chiến Tranh”
    tại phòng sinh hoạt nhật báo Người Việt


    (Phần 1)

    1-Nước Mắt Cho Sài Gòn (Sài Gòn Niềm Nhớ Không Tên)
    2-Chiều Trong Tù
    3-Một Ngày Sau Chiến Tranh
    4-Hãy Thắp Cho Nhau Một Ngọn Đèn
    5-Yêu em bỏ tuổi thơ ngây
    6-Mai Tôi Đi
    7-Quê Hương Thu Nhỏ
    8-Căn Nhà Xưa
    9-Một Cánh Hoa Rơi
    10-Nếu Mai Ngày

    (Phần 2)

    1-Tôi Muốn Nói Với Em
    2-Nhìn Lại Em Đi Anh!
    3-Đường Đưa Buớc Em Đi
    4-Dạ Khúc
    5-Tuổi Xanh Như Ngày Nắng
    6-Có Bao Giờ
    7-Nụ Vàng
    8-Đời Còn Dành Cho Ta
    9-Em Còn Yêu Anh
    10-Kinh Cầu Cho Tuổi Trẻ



              



Trả lời

Quay về “chứng nhân Việt”