Đừng ráng dịch những gì bạn không hiểu rõ

Trả lời
Hình đại diện
Bạch Vân
Bài viết: 5388
Ngày tham gia: Thứ sáu 20/03/15 19:19
Gender:

Đừng ráng dịch những gì bạn không hiểu rõ

Bài viết bởi Bạch Vân »

  •           


    Đừng ráng dịch những gì bạn không hiểu rõ


    Khi dịch thơ, dịch văn ngoại ngữ ra tiếng Việt, nếu bạn thấy bất cứ chỗ nào mà bạn không hiểu, hay bạn chỉ hiểu mang máng, thì bạn đừng ráng dịch. Hãy dừng lại, và hãy chịu khó tra cứu, tìm hiểu, cho đến khi nào bạn thực sự hiểu rõ chỗ đó, thì bạn mới nên dịch. Lời khuyên này tưởng như quá thừa, nhưng lạ thay, vô số "dịch giả”, thậm chí “dịch giả nổi tiếng” ở nước ta vẫn mắc phải.

    Ngay ở trang đầu cuốn “Lolita”, khi Dương Tường dịch “District of Columbia” thành “miền Columbia”, thì rõ ràng là ông ấy chẳng biết “District of Columbia”“thủ đô Washington”, nên ông ấy bèn đoán mò và dịch ẩu thành “miền Columbia”! Vì đoán mò và dịch ẩu như thế, Dương Tường đã mắc phải hàng trăm lỗi trong bản dịch“Lolita”.

    Trong bản dịch “Hạt cơ bản” (từ nguyên tác “Les Particules élémentaires” của Michel Houellebecq), Cao Việt Dũng đã dịch câu “Mon père est mort il y a une semaine, dit-elle. Un cancer de l’intestin” thành: “‘Bố em chết cách đây một tuần’, nàng nói. ‘Ung thư tử cung’.” Đây là lỗi dịch khôi hài nhất trong nhiều ngàn lỗi dịch mà Cao Việt Dũng đã mắc phải trong hàng loạt nhiều cuốn sách dịch như “Bản đồ và vùng đất” (Michel Houellebecq), “Những kẻ thiện tâm” (Jonathan Littell), “Vô tri” (Milan Kundera), vân vân và vân vân… Tất cả chỉ vì đoán mò và dịch ẩu.

    Trong bản dịch cuốn tuyển tập “Truyện ngắn Úc”, Trịnh Lữ đã đoán mò và dịch ẩu hàng trăm chỗ. Thậm chí, những chữ đơn giản như “the tall, grey paling fence”, nghĩa là “hàng rào cao, làm bằng những thanh gỗ dẹp” (“paling fence” là kiểu hàng rào rất thông dụng ở Úc), thì Trịnh Lữ dịch thành “dãy hàng rào cao màu xám nhợt”, vì anh ta tưởng “paling” là “nhợt” (pale)! Còn một chữ khác cũng khá phổ thông ở Úc mà những người Úc gốc Anglo-Saxon thuộc thế hệ trung và cao niên vẫn còn dùng là chữ “tea”, với nghĩa “bữa ăn tối”, như trong câu văn này: “He was sixteen yesterday and went off to the pictures by himself after the early birthday tea. We always have an early tea on birthday nights.[Hôm qua nó tròn mười sáu tuổi và nó đã đi xem phim một mình sau bữa ăn tối sớm hơn thường ngày để mừng sinh nhật nó. Vào những đêm sinh nhật, chúng tôi luôn ăn tối sớm hơn thường ngày.] Trịnh Lữ đã dịch thành: “Hôm qua là ngày sinh nhật thứ mười sáu của nó, và nó đi xem phim một mình sau khi uống trà sớm hơn mọi ngày. Kỳ sinh nhật nào chúng tôi cũng uống trà sớm hơn thường lệ.” Hiển nhiên là anh ta không biết lối dùng từ ở Úc, thế nhưng anh ta vẫn xông vào dịch truyện Úc. Thế mới… tài.

    Nguyễn Trung Đức, một người chuyên dịch thơ văn tiếng Tây-ban-nha ra tiếng Việt, đã được rất nhiều người ca tụng như một dịch giả "rất uy tín" của những truyện ngắn và tiểu thuyết của Gabriel García Márquez, nhưng ông ấy cũng đoán mò và dịch bừa chẳng kém Trịnh Lữ. Chẳng hạn, khi Nguyễn Trung Đức dịch "Qué vaina!" thành "Vỏ đậu gì thế!", hay "Qué buena vaina!" thành "Vỏ đậu gì tốt thế!", thì hiển nhiên ông ấy đã chẳng hiểu gì cả. Ở Colombia, "Qué vaina!" có nghĩa là "Đau đớn thay!" hay "Thảm hại quá!", và "Qué buena vaina!" có nghĩa là "May mắn thay!" hay "Khoái trá quá!"

    Nguyễn Trung Đức đã vấp phải rất nhiều lỗi trầm trọng như thế trong những bản dịch của ông ấy, vì có lẽ ông ấy học tiếng Tây-ban-nha theo nghĩa trong từ điển Tây-ban-nha nhưng ông ấy lại không hề biết những biến thiên về ngữ nghĩa khi tiếng Tây-ban-nha được sử dụng ở những quốc gia Mỹ La-tinh. Vì không hiểu người ta nói gì, Nguyễn Trung Đức đã ráng dịch bằng cách... đoán mò. Đó là chưa kể những chữ rất thông thường, rất hiển nhiên, nhưng ông ấy vẫn không chịu tra từ điển cho đàng hoàng, mà cứ đoán mò và dịch ẩu, chẳng hạn, ông ấy đã dịch cái nhan đề truyện ngắn “El etnógrafo” của Jorge Luis Borges thành "Nhà nhân chủng học". Tất nhiên là sai bét! “El etnógrafo” là "Nhà dân tộc học", còn "El antropólogo" thì mới là "Nhà nhân chủng học".

    Nếu không hiểu, hay chưa hiểu rõ, thì hãy thong thả suy nghĩ, tìm hiểu cho chính xác, rồi mới dịch, chứ sao lại phải ráng dịch liều, dịch ẩu? Ngoại trừ những trường hợp người dịch “lỡ ký hợp đồng” dịch thuê, nên đành phải ráng dịch cho xong để... ăn tiền, thì tôi đoán rằng một số người dịch đã không ước lượng trước được những chỗ khó khăn mà mình sẽ không vượt qua nổi. Sau khi đọc lướt qua một bài thơ, một cái truyện, một tiểu luận, một cuốn tiểu thuyết… người dịch càm thấy khoái, bèn lao vào dịch, mà không ngờ rằng, trong khi đọc lướt, mình cứ tưởng rằng sẽ dịch dễ dàng, thế mà khi bắt tay vào việc thì mới dần dần phát hiện ra những câu, những chữ hóc búa. Than ôi, làm sao đây? Họ bèn… đoán mò và dịch ẩu. Thậm chí, đôi khi gặp phải những chỗ “quá hóc búa”, chẳng biết đoán mò cách nào, thì họ bèn… “chạy làng” luôn những chỗ ấy. Đó là nguyên nhân của những chỗ bị “dịch sót” mà ta thường thấy trong những bản dịch tồi. Còn nếu không “chạy làng”, thì họ bèn dịch… “tầm bậy”.

    Để phát hiện những chỗ “dịch ẩu”, “dịch tầm bậy”, đôi khi độc giả không cần phải tìm nguyên tác để so sánh. Trong khi đọc những bản dịch, nếu độc giả gặp phải những câu, những chữ mù mờ, trúc trắc, lãng xẹt, hay vô nghĩa, thì độc giả có thể đoán rằng đó là những chỗ mà dịch giả đã lúng túng, đã “gỡ không nổi”.

    Ấy, thế nhưng nhiều “dịch giả” đã dịch sai bét, rồi đến khi bị chê trách thì lại cãi chày cãi cối rằng “tôi đã dịch thoát chứ đâu có dịch sai”, hay “bạn có thể không thích lối hành văn của tôi, nhưng tôi vẫn dịch đúng”, hay “không bao giờ có một bản dịch hoàn chỉnh, vì một văn bản ngoại ngữ có thể được các dịch giả diễn đạt qua những phong cách khác nhau”, vân vân và vân vân.

    Cãi bướng như thế chẳng hay ho gì đâu, vì dịch sai là dịch sai. Dịch sai thì không đồng nghĩa với “dịch thoát”. Để “dịch thoát” thì trước hết phải hiểu cho đúng nghĩa, rồi mới “thoát” sao cho ngoạn mục, chứ hiểu sai bét thì còn “thoát” đàng nào! Dịch sai cũng chẳng đồng nghĩa với sự sử dụng một lối “hành văn” đặc biệt nào đó, và cũng chẳng đồng nghĩa với sự “diễn đạt qua những phong cách khác nhau” nào đó.

    "Đau đớn thay!" thì chẳng bao giờ có nghĩa là "Vỏ đậu gì thế!" :-)


    Hoàng Ngọc-Tuấn


    Nguồn:https://www.facebook.com



              
Ngoc Han
Bài viết: 1577
Ngày tham gia: Thứ tư 20/05/15 14:24

Re: Đừng ráng dịch những gì bạn không hiểu rõ

Bài viết bởi Ngoc Han »

"Chiều chiều chim vịt kêu chiều "= sò sò ca nã ấp pơ lê sò
(soir soir canard appeler soir * dịch sát nghĩa ) :mrgreen:
"canh gà Thọ Xương" (có người dịch là chicken soup) :giggles:
Hình đại diện
thiên thanh
Bài viết: 1352
Ngày tham gia: Thứ năm 14/05/15 11:49
Nơi ở: Phố Cổ

Re: Đừng ráng dịch những gì bạn không hiểu rõ

Bài viết bởi thiên thanh »

          

hi chị Bạch Vân, anh Ngọc Hân,

thời đại in tẹt nét, cứ chạy vô gõ ông Gú Gồ là ra hết :rotfl:

Hình ảnh

:dntknw:
          
Hình đại diện
Bạch Vân
Bài viết: 5388
Ngày tham gia: Thứ sáu 20/03/15 19:19
Gender:

Re: Đừng ráng dịch những gì bạn không hiểu rõ

Bài viết bởi Bạch Vân »

  •           


    Hello Anh Ngọc Hân & Thiên Thanh :D

    hì hì hì đến vái các ngài " học giả " " dịch giả" " sử gia" " tiến sĩ" ... "các thành quả... bom.. nổ chậm" của hơn 40 năm thiên đường XHCN

    BV đem bài viết " trình độ tiến sĩ nha" đang sống bên Úc cho cả nhà đọc chơi , riêng BV đọc xong là chửi toáng lên " trên đời sao lại có tay hâm đến thế, thối chịu không nổi " :lol2:


    • Tôi sống ở Australia nhưng có mặt không bằng ở Việt Nam

      "Nhà ở Australia có thể có vườn, đất rộng hơn, nhưng 'thấp tè' so với nhà của người Việt", anh Vinh, đang sống ở nước này, nhận xét.

      Dưới đây là chia sẻ của anh Xuân Vinh, 28 tuổi, đang học tiến sĩ tại Australia, cung cấp góc nhìn khác sau bài viết Từ Anh trở về, tôi không dám đi ăn tiệm sang ở Việt Nam. Anh Vinh đã sống hơn 10 năm ở nước ngoài, trong đó có 9 năm tại Singapore và hiện giờ tại Brisbane - thủ phủ và là thành phố đông nhất của bang Queensland, Australia.

      Nhiều lần nói chuyện với bạn bè sống ở Singapore và ở Australia, tôi nhận ra một điều: Mức sống và tiện nghi của tôi và gia đình tôi khi ở Việt Nam, ở một số mặt, cao hơn hẳn mức sống của tôi khi ở Singapore và Australia.

      Ở khu vực tôi đang sống tại Australia, phần lớn nhà rất rộng, có vườn rộng, nhưng người ta chỉ làm nhà cao một tầng và nguyên liệu phần lớn là gỗ. Gỗ là vật liệu xây dựng rẻ nhất ở đây, rẻ hơn gạch và bê tông; và cũng là vật liệu tồi nhất: bị mọt, mau hư, khó sửa chữa, không bền. Những loại gỗ này cũng cách nhiệt rất kém: mùa đông nhà lạnh, mùa hè thì nóng. Trần nhà ở đây cũng rất thấp: tiêu chuẩn cho phòng ngủ chỉ là 2,4m, khiến người ở trong phòng cảm thấy rất chật chội và khó thở. Người dân Australia cao hơn người Việt nhưng nhà họ lại làm rất thấp, thấp đến nỗi một số nhà gắn quạt trần, tôi có thể với tay lên là cánh quạt sẽ chém trúng tay tôi (tôi cao chỉ khoảng 1m70). Lý do người ta xây nhà thấp rất đơn giản: xây tường cao gấp đôi chi phí sẽ tốn gấp đôi.

      Tại sao người dân ở một đất nước giàu như Australia lại xây nhà bằng vật liệu xấu và trần thấp, trong khi người Việt nghèo hơn lại quan niệm "nhà cao cửa rộng". Không chỉ nhà riêng biệt mà chung cư cao cấp, chung cư đắt tiền ở đây vẫn chỉ có trần nhà cao 2,4m. Tường giữa căn hộ này và căn hộ khác thì xây bằng gạch và bê tông, nhưng tường giữa các phòng trong cùng một căn hộ vẫn bằng gỗ và ván ép. Phòng của các căn hộ ở đây cách âm rất kém, đó sẽ là vấn đề cho các gia đình có con nhỏ.

      Ở Việt Nam, những khi trời nóng, gia đình tôi có thể mở máy lạnh cả ngày. Đi vào quán cà phê, nhà hàng vào trưa nóng, ta vẫn thấy máy lạnh bật mát rượi. Tôi dám khẳng định nhiều người chúng ta sẽ không vào nhà hàng, quán nước ở Việt Nam trong những ngày nóng nếu ở đây không có máy lạnh. Nhưng khi tôi vào nhiều nhà hàng, quán cà phê ở Australia, ngay giữa trưa nóng mùa hè, người ta không hề bật máy lạnh (điều này đặc biệt phổ biến ở các quán hàng do người Việt làm chủ). Tôi nói chuyện với nhiều bạn người Singapore và Australia, phần đông họ không dám mở máy lạnh cả ngày, cả đêm dù thời tiết nóng vì tiền điện quá cao. Khi trời lạnh, họ cũng hạn chế mở máy sưởi. Khi đi ngủ, họ đắp chăn dày thay vì mở máy sưởi. Nhà tôi đang thuê không lắp máy lạnh, nhà của nhiều người ở đây cũng không có máy lạnh,

      Và còn nhiều ví dụ nhỏ nhặt khác tôi có thể kể. Nệm nằm tốt nhất là nệm cao su nhưng ở cả hai đất nước tôi từng sống, hiếm người mua nệm cao su vì đó là loại đắt tiền nhất, đa phần họ dùng nệm lò xo. Trong khi ở Việt Nam, gia đình bình thường cũng có thể mua nệm cao su.

      Về đồ điện tử gia dụng, ví dụ các loại quạt điện, giá ở Australia rất rẻ nếu tính theo giờ lương của tôi nhưng chất lượng cái quạt rẻ nhất ở đây lại tồi hơn nhiều so với loại quạt rẻ nhất ở Việt Nam.

      Có phải người Việt trước giờ phung phí khi xây nhà? Hàng quán cà phê của chúng ta lãng phí điện? Chúng ta xài nệm quá đắt tiền, sản xuất quạt quá tốt?

      Câu trả lời rất đơn giản: Mỗi người chúng ta đều có tiền trong ví, chúng ta đều nhìn vào giá các mặt hàng và nhìn vào ví tiền của mình rồi ước lượng nên làm gì với tiền của mình.

      Nhà ở Australia có thể có vườn, đất rộng hơn, nhưng lại không xây cao hơn nhà của người Việt; nhưng nếu tính tổng diện tích các tầng của nhà liền thổ Việt Nam so với nhà ở Australia, tổng diện tích hay số phòng không chênh nhau quá nhiều. Bù lại cho nhà rộng là cái trần nhà thấp.

      Duy có một thứ tôi cảm thấy khác biệt rõ rệt nhất là giá cả thực phẩm tươi sống.

      Giá thực phẩm tươi sống ở Singapore khá đắt, nhưng ở xứ sở chuột túi không đắt hơn Việt Nam bao nhiêu. Một kg bò bắp ở Australia giá chỉ trên dưới 200.000 đồng. Sự khác biệt lớn nhất là nếu so với đồng lương của người lao động, giá cả thực phẩm tươi sống ở Australia sẽ rẻ hơn rất nhiều ở Việt Nam. Bù lại, ở Australia, chi phí nhân công đắt hơn nhiều. Một ly trà sữa ở Australia là 100.000 đồng vì có chi phí cho người phục vụ. Vợ tôi ở Việt Nam có thể đi làm tóc với giá chưa đến 3 giờ lương; nhưng ở đây, vợ tôi sẽ mất khoảng một ngày lương, chính vì chi phí nhân công ở Australia cao hơn.

      Theo tôi, giới trẻ Việt Nam dùng tiền không thể gọi là hoang phí. Điều đó phù hợp với hoàn cảnh ở Việt Nam, giống như việc xây nhà ở Australia hay ở Việt Nam đều phù hợp với thực tế địa phương. Theo tôi, ngay cả khi các bạn trẻ muốn tiết kiệm cũng chưa hẳn là điều tốt nhất.

      10 năm trước, khi tôi rời Việt Nam đi Singapore, tôi ăn một đĩa bánh cuốn giá 15.000 đồng. Gần đây, tôi về Việt Nam, cùng đĩa bánh ấy, cùng tiệm ăn đó, giá đã lên 50.000 đồng. Còn khi tôi học tiểu học, giá đĩa bánh đó chỉ có 6.000 đồng. Với tốc độ trượt giá như vậy, tiết kiệm tiền có lẽ không phải là biện pháp tốt nhất để giữ giá trị đồng tiền. So với Việt Nam, các nước như Australia, Singapore, hay Anh có mức lạm phát thấp hơn nhiều.

      Vì thế, tôi cho rằng, việc các bạn trẻ Việt Nam đang tiêu tiền như hiện nay là một điều dễ hiểu và các bạn cứ nên tiêu tiền như mình đang tiêu, không có gì phải băn khoăn cả

      Xuân Vinh
              
Trả lời

Quay về “câu chuyện văn chương”