Nguyễn Đức Sơn

Trả lời
Ngoc Han
Bài viết: 1577
Ngày tham gia: Thứ tư 20/05/15 14:24

Nguyễn Đức Sơn

Bài viết bởi Ngoc Han »

  •           



              
    Nguyễn đức Sơn
    ____________________
    bởi Thu Tứ
              


              
    Tôi thấy mây rừng
    Tịch mạc
    Một mình đi luồn vô luồn ra trong núi chơi
    Ngẫu cảm
    Giữa mùa nắng vàng
    Quê hương
    Mưa trên thung lũng
    Đêm thu
    Nghe tiếng gà rừng gáy
    Nhìn con tập lật
    Một mình đuổi theo mây bạc trên biển
    Đêm khơi
    Bọt nước
    Mang mang
    Nói thật
    Trên bờ hư không
    Đốt cỏ ngoài rừng
    Mai kia
    Một mình nằm thở đủ kiểu trên bờ biển
    Huyệt sâu

              
    Nguyễn Đức Sơn nổi tiếng ngông. Tiếng nên là nhờ những bài thơ "bạo tục" và nhờ thứ tuyên ngôn kỳ quặc mà thi sĩ cho in lên bìa trước bìa sau của một số tập thơ. Thơ ấy lập dị hơn là hay. Còn tuyên ngôn kia không chứa nội dung gì sâu sắc, đại khái là lập dị cộng thêm ít nhiều thời thượng!

    Nhưng lập dị với thời thượng chỉ là cái bề ngoài của Nguyễn Đức Sơn. Dưới lớp "vỏ" là một con người khác hẳn, vừa rất bình thường như đa số mọi người, lại vừa rất độc đáo không giống bất cứ ai: bóc lớp vỏ "dị lập" đi, ta gặp một cái ruột có nét "dị bẩm sinh", "dị tự nhiên".

    Dị là khác người. Khác người lắm cách. Cái dị tự nhiên của Nguyễn Đức Sơn nó thế nào? Nó ngộ nghĩnh hết chỗ nói! Có thể nói "ngộ" mới chính là cái đặc điểm phân biệt thơ giá trị của Nguyễn Ðức Sơn với bao nhiêu thơ Việt Nam giá trị khác xưa nay.

    Còn điều này cũng "ngộ". Là tuy Nguyễn Đức Sơn có làm thơ tự do (hình như vào lúc đầu), nhưng rốt cục tất cả những bài hay nhất của ông đều làm theo khuôn khổ nhất định có sẵn, thậm chí đa số là lục bát. Dễ tưởng ngộ nghĩnh mâu thuẫn với kỷ luật, nhưng không.

    Sau đây là hai mươi thi phẩm, chứa nội dung hoặc tình cảm bình thường hoặc suy tưởng siêu hình nhè nhẹ thoang thoảng hương nhang với nét ngộ nghĩnh đặc thù, mang hình thức tuy hoàn toàn kỷ luật nhưng lại thoải mái quyện nhuyễn với nội dung dẫn tới kết quả nghệ thuật đặc sắc.






    Tôi thấy mây rừng
    _____________________________

    Cây có "trái sầu" chín thì thả trái xuống mặt hồ cho "tan vỡ ánh sao trôi".
    Người có "ngày đau khổ chín" thì "đến bên cây lẳng lặng ngồi" một lúc rồi thả ngày vọt lên trời khiến "mây rừng (tan tác) bay rất xa"!

    Từ ngữ trong bài thơ này làm ta nhớ Ngậm Ngùi của Huy Cận. Nhưng chẳng qua Nguyễn Đức Sơn cố ý mượn lối diễn tả của một người đi trước mà ông rất mến (1), chứ giữa hai sáng tác phẩm không thực sự có điều gì chia xẻ.
              
    một ngày đau khổ chín trong tôi
    tôi đến bên cây lẳng lặng ngồi
    cây thả trái sầu trên nước lắng
    mặt hồ tan vỡ ánh sao trôi

    thôi nhé ngàn năm em đi qua
    hồn tôi cô tịch bóng trăng tà
    trời sinh ra để chiều hôm đó
    tôi thấy mây rừng bay rất xa





    Tịch mạc
    _______________________

    Đọc thơ, đọc lại tên bài thơ, định tra từ điển tìm nghĩa. Chợt nghĩ cần gì.
    "Tịch mạc" là: "rồi mai huyệt lạnh anh về, ru nhau gió thổi bốn bề biển xưa, trăng tà đổ bóng cây thưa"!

    Anh về nằm chơ vơ như... cù lao, "mộng trần gian" chín đỏ hái quá vừa rồi đó em.
              
    rồi mai huyệt lạnh anh về
    ru nhau gió thổi bốn bề biển xưa
    trăng tà đổ bóng cây thưa
    mộng trần gian đã hái vừa chưa em

              






    Một mình đi luồn vô luồn ra trong núi chơi
    __________________________________________________

    luồn vô thấy cây
    luồn ra thấy cỏ
    chiếc linh hồn nhỏ
    cô đơn, cô đơn


    khi thấm mệt tôi đi luồn ra núi
    cuối chiều tà chỉ gặp cỏ hoang sơ
    bước lủi thủi tôi đi luồn vô núi
    nghe nắng tàn run rẩy bóng cây khô
    chân rục rã tôi đi luồn ra núi
    hồn rụng rời trước mặt bãi hư vô







    Ngẫu cảm
    __________________________

    bay cao tận trời
    dòm sâu tận mình
    cũng không thấy hình
    thế gian! thế gian!


    có bay cao chín tầng trời
    chỉ nghe thượng đế ngàn đời nín thinh
    có dòm sâu tận cửa mình
    cũng không thấy được cái hình thế gian







    Giữa mùa nắng vàng
    _________________________________

    Nguyễn Đức Sơn đây sao? Tứ thơ thế này, có gì là... lạ đâu?
    Thực ra, có phải đọc đi đọc lại những chị chị em em tỉ tỉ tê tê một lúc, ta bỗng nhớ Nguyễn Bính, nhớ chị Trúc với em Bính?

    Nguyễn Bính chỉ làm rặt thứ thơ không "lạ". Còn Nguyễn Đức Sơn, ông nổi tiếng làm thơ lạ, chứ đọc lại thơ ông thấy trong số bài hay có không ít bài chứa những cảm xúc rất đỗi bình thường, y như trong thơ Nguyễn Bính. Vậy một đằng tâm hồn lúc nào cũng ở trọn vẹn trong nhân gian, còn một đằng tuy có những lúc "mang mang thiên cổ sầu" nhưng vẫn có những lúc không cảm tha thiết cái tình gì lạ hơn tình người.

    Về bài Giữa Mùa Nắng Vàng, còn điều này nữa tưởng cũng đáng chú ý: tuy là thơ sáu chữ, mà lại mềm mại. Nói thế là vì nhớ Xuân Diệu có lần trầm trồ những câu thơ sáu chữ của Nguyễn Trãi, rằng những câu ấy có một vẻ rắn rỏi khác thường.

    Thử so sánh:
    • "Rũ bao nhiêu bụi, bụi lầm
      Giơ tay áo đến tùng lâm" (NT)
    với
    • "Giữa mùa nắng vàng hiu hắt
      về đây đôi mắt dịu hiền..." (NĐS)
    Rõ ràng cùng sáu-sáu, mà người cứng kẻ mềm...


    giữa mùa nắng vàng hiu hắt
    về đây đôi mắt dịu hiền
    về đây cả bàn tay đẹp
    đi tìm thăm xứ người em

    ngõ hẹp lối vào gác trọ
    chiều trưa nhạt nắng bên thềm
    bỗng dưng sao lòng se thắt
    vương vương đếm mấy nỗi niềm

    gặp nhau sao mà không nói
    tuổi hiền mà cũng lao đao
    ơ kia làm sao chị khóc
    tình em vẫn như dạo nào

    chị bảo rằng đây mưa nắng
    bốn mùa em có buồn không
    em cười làm sao cay đắng
    chị ơi lệ ở trong lòng

    chị hỏi rằng đây mưa nắng
    bốn mùa em không buồn sao
    đêm đêm sao nhiều sương trắng
    em như nằm thấy kiếp nào

    chị hỏi rằng đây hoang vắng
    biết rồi em có sầu vơi
    đêm đêm ai người tâm sự
    tha hồ mà đếm sao rơi

    mai mốt chị về phố cũ
    chị ơi thương chị làm sao
    vì em có mình chị đó
    làm sao lòng không nghẹn ngào

    mai mốt chị về phố cũ
    biết lòng ngày mai ra sao
    em ngại đất trời dâu bể
    lòng ta rồi cũng bể dâu






    Quê hương
    ___________________________

    Đọc bài này, không khỏi nhớ bài Giữa Mùa Nắng Vàng.
    Cũng thơ sáu chữ mà mềm mại. Cũng những cảm xúc rất bình thường của một Nguyễn Đức Sơn lu mờ hơn một Nguyễn Đức Sơn khác.

    Tuy tứ không lạ, nhưng thơ vẫn hay.


    tháng bảy dì về đơm nhãn
    nhớ mang ra ít giạ chiêm
    ruộng xưa cò bay thẳng cánh
    gặt hái vừa độ trăng liềm

    mười mấy năm rồi dì nhỉ
    lạc loài xa mãi cố hương
    giờ đây ngồi mà suy nghĩ
    lòng dạ ai người không thương

    quê mình ai còn ai mất
    đi rồi gươm súng mùa thu
    khóc mãi từng đêm lưu lạc
    nói ra thêm oán thêm thù

    ngỏ về làm sao ngài ngại
    xe cộ có dễ dàng không
    kháng chiến người đi chưa lại
    lúa khô héo cả ruộng đồng

    ông ngoại chắc già ghê lắm
    mấy người dì nữa nhưng thôi
    đất cằn quê hương nứt rạn
    kể thêm đau lòng dì ơi

    dù sao cũng là xứ sở
    đói nghèo đừng lạt tình thương
    mười năm không cúng không giỗ
    dì về ấm lại khói hương

    tháng bảy dì về đơm nhãn
    nhớ mang ra ít giạ chiêm
    ở đây làm gì có bán
    thấy người ta ăn bắt thèm





    Mưa trên thung lũng
    _______________________________

    Cũng một trận mưa, lòng suối hớn hở, nở nang lên mãi vì được tiếp "lượng trời", lòng người ngồi nghe mái tranh đếm "giọt buồn" đã tịch liêu lại thêm tịch liêu...
    gió lên mưa xuống đầy trời
    giọt vui nối giọt suối cười rừng reo
    trên tranh rơi tiếng tịch liêu
    dưới tranh ai sắp hồn tiêu phách mòn.


    êm êm chiều xuống chập chùng
    gió lên lùa cả mùa đông vào hồn
    sương mù giăng kín bản thôn
    mái khoan thai đếm giọt buồn theo mưa
    cây rừng chuyển giọng sầu đưa
    nhịp vang theo nhịp như xưa lắm rồi
    suối khô đã tiếp lượng trời
    ngày xanh tôi vẫn một đời tịch liêu





    Đêm thu
    _______________________

    "Mờ ảo", "hoang", "le lói", "đìu hiu", "lặng", "thầm", "tiêu điều"... Bấy nhiêu từ kép từ đơn dẫn mở làm ta không ngạc nhiên chút nào khi gặp "bóng ma"!
    "... như lá vàng lảo đảo
    anh lui về trong đêm".


    Trời ơi, sao buồn đến thế, hỡi "hoa cô độc".(2)



    một đêm trăng mờ ảo
    anh tìm về thăm em
    phố buồn như hoang đảo
    gió ngừng ru bên thềm

    ánh đèn sao le lói
    căn phòng sao đìu hiu
    anh lặng người thầm hỏi
    kiếp người sao tiêu điều

    anh đi vòng sau nhà
    một mình như bóng ma
    giật mình anh nghe thấy
    có tiếng gì bay xa

    rồi đêm trăng mờ ảo
    anh lại về thăm em
    như lá vàng lảo đảo
    anh lui về trong đêm







    Nghe tiếng gà rừng gáy
    __________________________________

    Gà gáy trong thơ Huy Cận là gà nuôi. Còn đây là gà rừng. Thảo nào nghe có khác.
    Một đằng "nghe sao ấm áp tựa nghe đời"(3), một đằng "khóc lên tang hải giữa trời tha ma"!


    chợt nghe tiếng gáy rụng rơi
    khóc lên tang hải giữa trời tha ma
    từ sương mai đến ác tà
    khuất trong thiên cổ dấu gà hiển linh.





    Nhìn con tập lật
    ____________________________

    Chắc hiếm cha nhìn con tập lật mà nẩy ý ngộ nghĩnh như sau đây. Hẳn người cha này nhiều kinh nghiệm...

    Nắm tay lật úp đi con
    Co thân tròn trịa như hòn đá lăn
    Muốn cho đời sống không cằn
    Tập cho quen mất thăng bằng từ đây





    Một mình đuổi theo mây bạc trên biển
    _______________________________________________

    Ai nấy đều biết, Nguyễn Ðức Sơn mà "một mình" trên bờ biển thì nhiều khi làm những việc chỉ "tôi" mới sáng kiến đưa vào thơ.
    Lần này ông làm một việc ít kỳ cục hơn là "đuổi theo mây bạc". Ðuổi chưa kịp thì trời đã tối...


    biển chiều còn một mình tôi
    đuổi theo mây bạc giữa trời bao la
    thủy triều chợt rút ra xa
    bóng thanh xuân rụng ác tà sau lưng






    Đêm khơi
    _______________________

    Nguyễn Đức Sơn lại đi lạc ra "ngoài ấy" rồi.
    "xa miền" ít người lắm. Nhà văn nhà thơ, trông đi trông lại chỉ thấy độ nửa tá người Trung, thêm Tô Thùy Yên người Nam.(4)

    Lơ thơ một dúm linh hồn dưới "man thiên một trời", mặc sức "vân vi".


    lênh đênh thuyền giạt xa miền
    nửa đêm bừng tỉnh man thiên một trời
    trông lên thượng đế đi rồi
    hỏi mây thái cổ con người vân vi
    lối mòn cỏ mộ xanh rì
    ngoài ra kìa chẳng có gì nữa sao
    đảo buồn thổi gió lao xao
    ngàn xưa còn tiếng thì thào biển khuya





    Bọt nước
    ______________________

    "Tôi dòm" trước dòm sau thấy ai nấy đều đeo một cục sầu. Tôi dòm gần thấy "lớn lên rồi có vợ" nên chực cười, nhưng dòm xa thấy "cuối đời về đất lạnh nằm xuôi" nên "làm sao cười"!
    Tôi "từng đêm thức nghe xa vắng về ngập trong hồn tự bốn phương", nên ban ngày tuy chung quanh "cha mẹ anh em còn đông đủ""thấy vắng tan hoang ngụt đất trời"!

    "Tình tôi (...) không nhiều". Nhiều sao được, khi tôi "coi tất cả chỉ là bọt nước".


    tôi dòm đời khi tuổi sắp hai mươi
    nhìn trước nhìn sau thấy rõ ràng
    những người đi trước sầu đeo nặng
    những người đi sau sầu không tan

    tôi dòm đời khi tuổi sắp hai mươi
    thấy hay hay nhưng làm sao cười
    như chuyện lớn lên rồi có vợ
    cuối đời về đất lạnh nằm xuôi

    tôi dòm đời khi tuổi sắp hai mươi
    thấy vắng tan hoang ngụt đất trời
    cha mẹ anh em còn đông đủ
    mình tôi sao mối sầu không nguôi

    ngập ngừng chân bước con đường vắng
    mây trắng bay lên oà đất trời
    tôi cúi đầu nghe mình nhỏ lệ
    biết chuyện gì rồi cũng buồn thôi

    rộng biển trời ơi cái chán chường
    nhạt phèo cả những mối sầu vương
    ôi từng đêm thức nghe xa vắng
    về ngập trong hồn tự bốn phương

    tôi dòm đời khi tuổi sắp hai mươi
    đôi lúc còn mơ chuyện trên trời
    đôi lúc còn buồn chuyện xa xôi
    khi biết trước sẽ lui về hủy diệt

    vẫn biết thương nếu cha mẹ chết
    vẫn thấy sầu khi nhớ người yêu
    nhưng tình tôi thì vẫn không đều
    biết sao được hỡi người tôi mến

    vâng tình tôi thì cũng không nhiều
    coi tất cả chỉ là bọt nước
    vâng tất cả chỉ là bọt nước





    Mang mang
    ________________________

    Tôi về chốn "thiếu gì tịch liêu", tôi lắng tiếng trái "rụng đều như kinh", tôi hỏi tôi về hình với hồn, tôi "nằm nghỉ đất dài", rồi hình hay hồn tôi bay lên, rồi "tôi nghe tôi chết giữa trời thinh không".
    Rồi từ giữa "mang mang", "thinh không", lát sau bỗng rơi xuống một bài thơ của Sao Trên Rừng!(5)


    mang mang trời đất tôi đi
    rừng im suối lạnh thiếu gì tịch liêu
    tôi về lắng cả buổi chiều
    nghe chim ăn trái rụng đều như kinh
    còn một mình hỏi một mình
    có chăng hồn với dáng hình là hai
    từng trưa nằm nghỉ đất dài
    phiêu diêu nhẹ cái hình hài bay lên
    mù sương âm vọng tiếng huyền
    có con dơi lạ bay trên cõi đời
    sau xưa mắt đã ngợp rồi
    tôi nghe tôi chết giữa trời thinh không






    Nói thật
    _____________________

    "Gió mùa thu cha... rống con ngủ", trời ơi!

    ở ăn với mẹ mày nhiều
    có trưa hộc máu có chiều trào cơm
    có đêm quẩn trí sôi đờm
    sáng ra cuộc sống quá nhờm con ơi
    ru con cha rống thấu trời
    oan khiên tan ở giữa đời cho mau





    Trên bờ hư không
    _____________________________

    Sao trên trời rụng xuống nhằm chỗ có rừng, thành... Sao Trên Rừng.
    Chỗ có rừng lại ngẫu nhiên rất gần biển, nên "tôi" khi nằm bờ suối "thấy mây rừng" khi nằm bờ biển "một mình đuổi theo mây bạc trên biển"...(6)

    Ai cũng bị thời gian đưa dần tới đó. Có người hình như vừa biết làm thơ đã tới đó. "Lớn lên tôi sống trên bờ hư không"!


    một đêm sao ở trên rừng
    đua nhau rụng xuống chào mừng nhân gian
    hồn tôi cây cối liên hoan
    rưng rưng tôi thấy trăm ngàn ước mơ
    tuổi vàng suối mộng trời thơ
    lớn lên tôi chết trên bờ hư không




    Đốt cỏ ngoài rừng
    ______________________________

    Mẹ ẵm con, cha bồng hư vô, mừng không hư vô!

    Xem cha đốt cỏ ngoài rừng
    Nâng niu mẹ ẵm theo mừng không con
    Có vài chiếc lá còn non
    Gió xua lửa khói nổ giòn trên không
    Nắng tà trải xuống mênh mông
    Bước theo chân mẹ cha bồng hư vô





    Mai kia
    _______________________

    "Cha về ôm cả biển sông"...
    Biển là "biển ngàn Ninh Thuận", sông là "sông nước Thừa Thiên", "hai phương mồ mả xa vời", đó chăng?(7)

    "Mai kia" lâu rồi, "tóc bạc òa bay" chắc cũng lâu lâu rồi, "bóng trăng tà vạn niên" còn đó chưa tan...


    Mai kia tan biến hận thù
    Giữa đêm sao chiếu mịt mù phương đông
    Cha về ôm cả biển sông
    Duỗi chân duỗi cẳng nằm không một đời
    Cho con cha hứa một lời
    Ðuổi mây thiên cổ rong chơi tối ngày
    Thu nào tóc bạc oà bay
    Có con chỉ trỏ mới hay tuổi già
    Cúi hôn trời đất đậm đà
    Cha tan theo bóng trăng tà vạn niên





    Một mình nằm thở đủ kiểu trên bờ biển
    __________________________________________________

    Thiền sư Thích Nhất Hạnh từng bày cách thiền: "thở vào tâm tĩnh lặng, thở ra miệng mỉm cười". Thở như thế dù đang ở đâu cũng thở được. Còn thở như thi sĩ Nguyễn Đức Sơn sau đây thì khi một mình trên bờ biển có tiện hơn, nhưng cũng thiền lắm:
    • Thở phào rồi lại thở phèo
      Thở lui thở tới trong veo cái đầu!
    Đầu trong trẻo, mắt theo dõi mây bay tai lắng nghe gió thổi, thấy "trời hồng muôn năm", nhưng rồi lại sực nghĩ đến "mai sau"...
    • Trăm năm gió thổi vi vu
      Ngàn năm sao rụng biển ru ai người!

    đầu tiên tôi thở cái phào
    bao nhiêu phiền não như trào ra theo
    nín hơi tôi thở cái phèo
    bao nhiêu mộng ảo bay vèo hư không
    sướng nên tôi thở phập phồng
    mây bay gió thổi trời hồng muôn năm
    mai sau này chỗ tôi nằm
    sao rơi lạnh lẽo âm thầm biển ru





    Huyệt sâu
    _______________________

    cái tâm xôn xao
    sinh chân sinh cẳng
    huyệt sâu biển lặng
    chân nào, chân nào

    con ngồi giỡn với bàn chân
    lật qua lật lại cũng ngần ấy thôi
    trời sinh đã có lâu rồi
    ngo ngoe trong bụng từ hồi hoài thai
    trăm năm lẩn quẩn hình hài
    cái tâm hư vọng ngả dài huyệt sâu







    • _____________________________________________
      (1) Nguyễn Đức Sơn cho in hai câu "Một chiếc linh hồn nhỏ / Mang mang thiên cổ sầu" của Huy Cận ở ngay đầu một tập thơ của mình.
      (2) Hoa cô độc là tên tập thơ có bài thơ này.
      (3) Xem bài Sớm Mai Gà Gáy của HC (trang gocnhin.net).
      (4) Xem bài Đất Nào Văn Nấy của TT (trang gocnhin.net).
      (5) Sao Trên Rừng là bút hiệu của Nguyễn Đức Sơn.
      (6) Ninh Thuận, quê NĐS, vừa có rừng vừa có biển. Tôi Thấy Mây Rừng và Một Mình Đuổi Theo... là tên hai bài thơ của NĐS.
      (7) Ở đầu bài Quê Hương có lời: "gửi về sông nước Thừa Thiên và biển ngàn Ninh Thuận, hai phương mồ mả xa vời".

      nguồn: chimviet.free.fr
Trả lời

Quay về “câu chuyện thi thơ”